Is het boek 'Lampje' een moeilijk boek?

Terena Spijker Kroon
05 september 2022

Is het boek 'Lampje' een moeilijk boek?

Lampje van Annet Schaap, bekroond met de gouden griffel 2018, een boek waarvan Pabo-docenten aangeven dat hun studenten het een moeilijk boek vinden.

Een mooie trigger voor mij om eens te kijken naar dit boek. Wat moeten leerlingen kennen en kunnen om dit boek te begrijpen? Wat hebben studenten/leerkrachten nodig om dit boek voor te lezen?

Ik neem je mee om het boek op verschillende punten te bekijken, zodat je zelf een antwoord kunt geven op deze vragen.


De Gouden griffel

Annet Schaap is bekend van haar illustraties van boeken van onder andere Francine Oomen en Jacques Vriens. Het boek Lampje is haar eerste zelf geschreven boek en heeft een mooie bekroning gekregen, de Gouden griffel. Het gaat om de belangrijkste literatuurprijs voor het beste Nederlands talige kinderboek.

"Een goed kinderboek heeft de standaard kenmerken van een kwalitatief goed boek:

  • een mooie vorm (qua stijl, compositie, gelaagdheid etc.)
  • originaliteit
  • subtiliteit (m.b.t. het thema)
  • geschreven vanuit het hart (boeken moeten geschreven worden door een schrijver die de drang heeft om iets te willen delen met kinderen)
  • kinderblik (de wereld zien door de ogen van een kind, je ervaart wat het personage voelt)"

Maar griffelboeken worden door volwassenen ervaren als moeilijke literatuur, waarbij je veel moet uitleggen. En dat maakt dat het leesplezier minder groot is. Terwijl je bij griffelboeken gewoon moet gaan lezen, ook als je niet alles snapt.

(bron: Wat is een goed kinderboek? - Leesbevordering in de klas)

Dus ik ga eens kijken hoe ik zelf tegen het boek aankijk mede vanuit Sterk BEGRIP.


De voorkant

Als je een boek pakt, heb je natuurlijk gelijk te maken met de voorkant. De voorkant van een boek is kunst. Kunst die wel of niet resoneert bij leerlingen/studenten en die maakt dat een boek zelfstandig gepakt wordt, zonder dat het aangeprezen wordt door anderen.

De prent op de voorkant van dit boek is groen-bruinig en ik vind het wat flets, maar dat is smaak. Een meisje staat op een steen midden in het water. En er zijn fantasiefiguren die onderwater zijn en op de achtergrond een vuurtoren met een huisje ernaast.

Als analytisch ingesteld persoon vraag ik mij meteen af hoe ze van die steen af moet komen, er is geen paadje. Maar ik negeer mijn vraagtekens. Het boek is tenslotte bekroond met de gouden griffel in 2018. En ik wil er open-minded in.

De achterkant

Ik lees de achterzijde van het boek. Het klinkt als een sprookjeswereld vol spanning. En de titel van het boek wordt me nu duidelijk: Lampje is de naam van het meisje.

En ook al staat erboven dat het een verhaal is over de zee, het blijkt te gaan over dapper zijn en meer kunnen dan je ooit had bedacht. Zowel Trouw als NRC Handelsblad zijn te spreken over het sprookjes avontuur.

Nu heb ik altijd heel veel sprookjes gelezen en geluisterd als kind en ik heb ervan gesmuld. Er was er eentje die ik vreselijk vond en dat was er eentje over een kerkhof. Maar verder waren alle sprookjes echt heerlijk. En avonturen boeken....die heb ik veelvuldig gelezen, dus dit boek belooft wat.


De tekeningen in het boek

Zodra ik het boek opendoe, kom ik een tekening tegen. Het huisje is nu scheef gezakt, onbewoonbaar verklaard zouden we zeggen. Bij wiskunde tekende ik altijd huisjes in perspectief en mijn eerste gedachte is: hoe kan deze tekening er doorheen zijn gekomen? Maar het is kunst.....dus wat heeft dat scheve huisje te maken met de kijkrichting van het meisje? Want er ligt nu een hele rij stenen in het water, waarbij een meisje aan de hand wordt meegenomen door een vrouw.

Ter info: ik vind dat pas later de emotie in de tekst te koppelen valt aan de emotie in deze tekening.

De grote tekeningen in het boek geven trouwens een nieuw deel aan in het boek, in totaal 6 delen. Ze zijn zwart wit getekend, over 2 pagina's heen getekend. Met pennenstreken en grijstinten aquarel om accenten te leggen om licht/donker effecten te krijgen. Het zijn allemaal tekeningen met een ietwat deprimerende sfeer.


De start van het verhaal

De eerste zin is meteen woordenschatuitbreiding. De uitleg wat een schiereiland is. De eerste en tweede alinea zijn beschrijvingen van wat en hoe het er daar uit ziet.

En er komt een verdere uitleg over de naam Lampje en het gedrag van het meisje, ze lijkt veel te vergeten en is niet zo handig volgens haar vader.

Ofwel een trage start van het verhaal, er gebeurt nog niets. En in deze tijd waarin alles snel gaat, is dit echt even doorbijten om het verhaal te komen. Ik hou persoonlijk van wat meer actie aan het begin.


De verhaallijn

Lampje haar lucifers zijn op, terwijl ze in de storm de vuurtoren aan moet steken. Ze was eerder vergeten nieuwe te kopen. Helaas is Lampje een meisje die snel dingen vergeet, niet zo handig is, haar moeder is overleden, haar vader is daardoor gaan drinken en doet erg lelijk tegen haar.

In die storm vergaat een schip. Haar vader, de vuurtorenwachter met één been, heeft dus een alcoholprobleem en krijgt de schuld dat er een schip is vergaan, omdat de vuurtorenlamp niet brandde. Een eenzame opsluiting van 7 jaar volgt voor de vader. En Lampje wordt onder dwang uit huis geplaatst om te werken in het zwarte huis van de Admiraal, om de schulden af te betalen.

Maar in dat huis zit een monster op zolder. Dit blijkt een zeemeerminjongen te zijn, de zoon van de Admiraal, die flink kan bijten. Levensgevaarlijk! Toch gaat Lampje de verwaarloosde zeemeerminjongen Edward verzorgen. En hij leert haar lezen en schrijven.

Later ziet ze op de kermis een grote zeemeermin en het blijkt de tante te zijn van Edward. Edward wordt gevangen genomen op de kermis, maar kan gelukkig ontsnappen.

Ojee.....de Admiraal komt thuis en is heel boos. Zijn schip is vergaan en zijn zoon zwemt! Hij wil hem verkopen aan de kermis. Maar Lampje kan nu schrijven en schrijft haar vader een brief met een noodkreet.

Samen met Edward ontsnapt ze en varen ze weg. Maar het noodlot slaat toe tijdens een storm. Bijna verdrinkt Lampje. Gelukkig helpt Edward haar en ziet ze haar vader en de andere piraten weer terug.

In het verhaal praat Lampje trouwens met haar overleden moeder, omdat ze niet weet wat ze moet doen. Maar uiteindelijk neemt ze dapper zelf beslissingen om de problemen op te lossen.


De moeilijkheidsgraad van de tekst

De moeilijkheidsgraad van deze tekst wordt bepaald door allerlei variabelen.

  • De verschillende sprongen in plaatsen, tijden en personages.
  • De emoties gaan diep omdat er verschillende belangen en beweegredenen zijn bij de personages.
  • Verschillende zinnen bevatten veel komma's.
  • Veel 'saaie' beschrijvingen van hoe het eruit ziet.
  • Bij gesprekjes in het boek moet je echt goed opletten wie wat zegt.
  • Er is een grote passieve woordenschat nodig.
  • Er staat veel geschreven, waarbij je tussen de zinnen dingen moet invullen, die niet zijn beschreven.


Onderliggende thema's

In het verhaal komen allerlei onderliggende thema's naar voren. Alcoholverslaving, kindermishandeling, overlijden, schuld afbetalen, laaggeletterdheid, lichte ongewenste intimiteiten/grensoverschrijdend gedrag.....het zit verweven in het verhaal. Het verhaal heeft dus realistische aspecten, terwijl het een fantasieverhaal is waar je een grote fantasie voor nodig hebt.

Maar even over die onderliggende thema's......

Als dochter van een voormalig politieagent vond ik het altijd intrigerend waar de politie op af moest. Daarom maakte ik op de HAVO en op de PABO werkstukken over alcohol en kindermishandeling.

Als ik dit boek lees, dan probeer ik me in te leven in kinderen die te maken hebben met een uithuisplaatsing om hun veiligheid te waarborgen. En als ik dan dit boek lees, dan bekruipt me meteen het gevoel: áls je thuis problemen hebt, dan laat je, na het lezen van dit boek, het wel uit je hoofd om aan de bel te trekken, want je moet er niet aan denken dat je uit huis wordt geplaatst en allerlei nare dingen tegen komt.

Ik hou van recht doen aan kinderen. En ik sta voor psychologische veiligheid, zoals het voorkomen van pestgedrag.

En praten met een overledene....vanuit mijn christelijke achtergrond kan ik me daar niet zo in vinden.

Dan kom ik nog bij laaggeletterdheid....kinderen leren lezen en schrijven is waarom ik het onderwijs in ben gegaan en wat ik lees over de houding van de onderwijzeres is nou niet helemaal hoe het hoort.

Maar ja, alles kan in een fantasiewereld en dapper worden.


Reviews op het boek

Voor de meeste lezers is dit een sprookjesachtig avontuur, waarbij ze genieten van de schrijfstijl, de fantasie en de emoties in het boek.

Maar er zijn ook reviews/recensies die aangeven dat het boek veel te eng is voor jonge kinderen, te luguber, te spannend en te verdrietig. Of dat het te moeilijk taalgebruik is en beter geschikt is op het voortgezet onderwijs.

Interessant is dat er al een theatervoorstelling van is en de filmrechten zijn al gekocht.


Mijn mening over het boek

Eigenlijk heb ik de hele tijd gelezen met de gedachte: wat een stom boek. Ik ergerde me aan de manier waarop er omgegaan werd met de onderliggende thema's en hoe luguber ik het beschreven vond.

Maar aan het eind kreeg ik respect voor hoe de verhaallijn uiteindelijk wel rond was. Dus de Hero's Journey was daarin merkbaar. Het kwam nadat ik door kreeg dat de eigenaar van het gezonken schip de Admiraal was. En dat Lampje in zijn huis de schuld aan het afbetalen was. Zij was tenslotte vergeten om nieuwe lucifers te halen.

Gelukkig is er een eind goed al goed dat de zeemeermin jongen kan genieten van het zwemmen bij zijn familie in de zee. En dat Lampje weer met haar vader kan genieten van het leven op zee in een boot.


Is Lampje een moeilijk boek?

Ja! Het beste is om het boek in 1 keer uit te lezen, zodat je de verhaallijn ziet.

En als je het verhaal aan kinderen voorleest, dat je sensitief bent over problemen die bij leerlingen thuis spelen. Maar ook dat je tussendoor even wat toelichting geeft om kinderen in het verhaal te brengen. Help ze met je intonatie om zich in te leven in het verhaal. Help ze om het zich beeldend voor te stellen.

Bespreek de tekeningen met de leerlingen, ook na afloop van het lezen van een deel van het boek. Want dan worden de tekeningen beter begrepen en ook de emotionele waarde die in de tekeningen zit.

Ik vind het boek Lampje zelf niet zo geschikt voor jonge lezers, gevoelige kinderen of bezien vanuit bepaalde normen en waarden.

Maar het is een succesvol boek....nog niet gelezen....lees het boek eerst zelf, voordat je het met kinderen gaat lezen. En bedenk dan voor jouw klas de uitspraak van Iris Mollinger:

Een goed boek is het boek dat het kind op dat moment nodig heeft en aanzet tot het lezen van een volgend kinderboek.

(bron: Wat is een goed kinderboek? - Leesbevordering in de klas)


Lezen van het volgende kinderboek

Behoefte aan ondersteuning om de leesvaardigheid te bevorderen?

Neem contact op: contact@onderwijs2go.nl en dan kijken we hoe we voor jouw leerlingen boeken kunnen kiezen die aanzetten tot het lezen van het volgende kinderboek.


Bronvermelding