Komen leerlingen tot 1 miljoen woorden als ze 15 minuten per dag (stil) lezen?

"Kinderen die dagelijks 15 minuten (stil) lezen, lezen een miljoen woorden per jaar en vergroten hun woordenschat. Als ze zelf hun boeken mogen kiezen, vergroot dat de kans dat ze positieve leeservaringen opdoen, en ook buiten school vaker gaan lezen."

(bron: Stichting Lezen (2013) over Pisa-onderzoek)

Na een vakantie waarin ik onwijs veel heb gelezen voor mijn eigen vermaak, ben ik bewuster gaan nadenken over leesplezier en leeskilometers maken. Zo kwam ik uiteindelijk bij het bovenstaande citaat uit, waardoor ik mijzelf nog meer vragen heb gesteld, die ik hieronder ga beantwoorden. 

In de leesflow komen

Als ik lees, wil ik adrenaline voelen, een kick, just for fun. Vrij lezen voor mijzelf mag vol spanning en onderzoek zitten, anders vind ik boeken saai. Vroeger las ik de serie De Vijf, die ik dit jaar opnieuw gekocht heb op marktplaats en ik heb er nog steeds hetzelfde cliffhanger-gevoel bij vergeleken met de volwassenboeken die ik nu lees. 

Maar om in de flow te komen, heb ik wel stilte nodig (geen afleiding), anders kom ik niet in het verhaal en ik wil niet na 15 minuten alweer stoppen. In een vakantie is het voor mij makkelijker om te lezen door de telefoon weg te leggen, er is geen tv en er zijn weinig verplichtingen. Ik heb dus de tijd én ruimte in mijn hoofd om in de leesflow te komen.

Als het boek spannend genoeg is, kan ik uren achtereen lezen en heb ik niet meer door wat er om mij heen gebeurt. Mensen die dan tegen mij praten dringen niet meer tot mij door. Spannende boeken kunnen mij zelfs tot in de nacht boeien.

Woordenschat vergroten door vrij lezen

In elk boek lees ik wel weer nieuwe dingen en kom ik nieuwe woorden tegen. Dus ook ik vergroot nog steeds mijn woordenschat.

In dit artikel neem ik je me in de hoeveel tekst en tijd die het een leerling echt kost om tot 1 miljoen woorden per jaar te komen tijdens het vrij lezen, zodat de woordenschat als vanzelf vergroot.

Aan het eind van dit artikel heb ik een paar vragen voor je om kritisch over na te denken.

Ik ga wel een aantal berekeningen geven in dit artikel omdat het wel duidelijk moet zijn hoeveel er gelezen zou moeten worden tijdens het vrij lezen om het effectief te laten zijn. 

Hoeveel tijd is er op jaarbasis beschikbaar om 1 miljoen woorden te lezen?

Stichting Lezen en Pisa geven aan dat elke dag 15 minuten lezen leidt tot het lezen van 1 miljoen woorden en dat daardoor de woordenschat vergroot.

Leerlingen gaan 40 schoolweken lang, 5 dagen in de week naar school. Stel dat ze inderdaad 15 minuten per dag lezen, dan is dat 40 x 5 x 15 is 3000 minuten : 60 = 50 schooluren per jaar.

Wie op school werkt kent de veel gehoorde uitspraak: 

"Leerlingen moeten leeskilometers maken."

Eenvoudig gezegd voor ouders die dit artikel lezen: veel lezen om er vaardig in te worden. Maar hoeveel tekst en tijd is een leeskilometer dan?

Door het lezen in de vakantie kwam ik erachter hoe 50 uur lezen voelt, hoeveel tekst dat is en ook hoe bizar het is om 15 minuten te lezen per dag, waarbij je eigenlijk niet goed in het verhaal komt.

 En is 15 minuten te kort/genoeg/te lang voor leerlingen?

 Let op! Ik ga voor het verder berekenen uit van het lezen van boeken tijdens het vrij lezen. De berekeningen in dit artikel zijn afrondingen. Ik heb dit gedaan om de leesbaarheid van de tekst te vergroten. Woorden als 'ongeveer' en 'afgerond' heb ik daarom weggelaten.

Hoeveel tijd kost lezen mij?

Ik ben een gevorderde lezer. Een studieboek kost mij 20 bladzijden per uur. En in een spannend boek met veel actie kan ik tot 50 pagina's per uur lezen.

In de vakantie heb ik een stapel van 12 boeken gelezen. Bij elkaar 3500 pagina's. 3500 : 50 pagina's per uur is 70 uur. Dat klopt ook wel gezien ons vakantieritme, voor mij dus goed te doen om 2 tot 5 uur per dag te lezen in 3 weken vakantie.

Ter vergelijking: een leerling met dyslexie in de brugklas las 20 leespagina's in een jeugdboek per uur (deze informatie is straks belangrijk!).

Nieuwsgierig naar hoeveel tekst een miljoen woorden is

Toen ik al die boeken had gelezen en een heerlijke leesbeleving had gehad, was ik nieuwsgierig naar de hoeveelheden. Hoeveel had ik concreet gelezen? En hoeveel moet een leerling lezen?

En.....als niet elke tekst leuk is, dan heb je een behoorlijk aanbod nodig met een goede kwaliteit om de woordenschat uit te breiden. In dit artikel kijk ik dus naar de hoeveelheid boeken en tijd.

Persoonlijke leeskilometers in de vakantie

In de vakantie heb ik met 12 gelezen boeken flink wat leeskilometers gemaakt: 2 jeugdboeken, 10 volwassenboeken. Van die 12 boeken zijn er minimaal 3 boeken verfilmd, waarvan ik er 2 vooraf had gezien.

De stapel boeken heb ik opgemeten en was 32 cm hoog.

Ik heb 5 boeken van John Grisham, 2 boeken van Joel C. Rosenberg, 1 boek van elke schrijver Carry Slee, Jacques Vriens, L.K. Malone, Josh McDowell en Dee Henderson gelezen.

Nu hou ik van het genre: spionage/geheime dienst/juridisch/getuigenbescherming (spanning met romantiek, lichte thrillers). En ik heb 1 boek over ziekte en afscheid nemen gelezen.

Van de 12 gelezen boeken was er 1 boek, waarbij het verhaal pas echt begon op pagina 150, dat was dus 150 pagina's bikkelen. Ik heb doorgelezen, maar ik kan me voorstellen dat leerlingen afhaken als een boek tegenvalt.

Aantal gelezen pagina's: 3500.

Per volgeschreven regel hadden de volwassenboeken 13 woorden en de jeugdboeken 12 woorden, waarschijnlijk omdat het formaat boek net 1 fractie kleiner was en het lettertype ietsje groter.

Aantal regels op een volle pagina: volwassenboeken 38 regels, een jeugdboek had er 29 en een ander jeugdboek had er 36. Lettertype en regelafstand waren daarbij bepalend. Bij een controle telling thuis was het gemiddelde 33 regels en 12 woorden per regel in een jeugdboek.

Regellengte/lay-out: 12 cm in een volwassenboek, 10 cm in een jeugdboek.

In een schema samengevat wat ik heb gelezen (niet elk boek was even boeiend, maar het gaat me nu nog even niet om de inhoud):

Hoeveel pagina's moet je lezen om een leeskilometer te maken?

Hoeveel tekst is een kilometer leesafstand? Waar hebben we het over?

1 km = 1000 m = 100.000 cm. Tot zover logisch.

Ik reken met afrondingen en schattingen, want elk boek kan net weer even anders liggen qua lay-out en aantal pagina's, maar het gaat om het concreet maken van 1 miljoen woorden lezen.

Ik ga uit van een jeugdboek met een pagina van 33 regels van elk 10 cm. Dat is 33 regels x 10 cm = 330 cm tekst per pagina. Uiteraard zijn er wit regels en een nieuwe alinea, dus ik haal er 50 cm af om wat te compenseren. 300 – 50 = 280 cm tekst per gelezen pagina.

Om een leeskilometer te maken moeten we dus weten hoeveel pagina's een leerling (10+) zou moeten lezen. Daarvoor delen we die kilometer, dus 100.000 cm deur 280 cm. Dat is 350 pagina's om een leeskilometer te maken. Dat is de hoeveelheid van ruim 2 jeugdleesboeken om een leeskilometer te maken. Jeugdboeken hebben zo rond de 170 pagina's. Dus 1 jeugdboek is een halve leeskilometer.

Of als we dat vergelijken met een volwassenboek dan staan daar op een pagina 38 regels van 12 cm. Dus per pagina 38 x 12 = 456 cm tekst. Ook hierbij wat aftrek om het wit gedeelte te compenseren. Voor het gemak reken ik met 400 cm tekst per gelezen pagina. Dan deel ik de leeskilometer weer door het aantal centimers per pagina. 100.000 : 400 cm per pagina is 250 pagina's. Als een gemiddelde dikke pil 375 pagina's heeft, dan is een leeskilometer 375 : 250, ofwel 2/3^e van een dikke pil voor volwassenen.

Dat betekent dat 2 jeugdboeken qua leeshoeveelheid staat tegenover 2/3^e dikke pil van een volwassenboek om een leeskilometer te maken.

Uit hoeveel woorden bestaat een leeskilometer?

Nu weten we dus hoeveel pagina's en boeken een leeskilometer heeft. Maar uit hoeveel woorden bestaat een leeskilometer dan? Want het is de bedoeling om te achterhalen hoeveel boeken een leerling op jaarbasis tijdens het vrij lezen zou moeten lezen. En past dat binnen de ingeroosterde tijd?

Het aantal woorden in een vol geschreven regel (lay-out) in een jeugdboek is 12. Gaan we uit van 33 regels op een pagina, dan is het aantal woorden 33 x 12 = 400 woorden per pagina. Maar we halen er wat af om de wit regels te compenseren, dan blijven er 350 woorden op een pagina over.

Ter vergelijking: in een volwassenboek staan er per pagina 38 regels van 13 woorden is 494 woorden op een pagina. Compenseren we weer wat wit regels, dan blijven er 450 woorden over.

In 1 leeskilometer zitten dus 350 pagina's in jeugdboeken. Per pagina staan 350 woorden. Dan kom je uit op 350 pagina's x 350 woorden = 122.500 woorden per leeskilometer. En die 122.500 woorden staan dus in 2 jeugdleesboeken, ofwel 2/3^e dikke pil volwassenboek.

Per jeugdboek is dat 122.500 : 2 = 61.250 woorden (dat is dus een 1/2^e leeskilometer).

Hoeveel tekst moet je lezen om tot 1 miljoen woorden te komen?

Als je 1 miljoen woorden wilt lezen dan delen we die hoeveelheid door het aantal woorden per boek om te achterhalen hoeveel boeken een leerling moet lezen op school per jaar. 1.000.000 : 61.250 = 16 boeken per jaar. Omdat er natuurlijk ook boeken zijn met een groter lettertype of minder regels op een pagina is het aantal natuurlijk een globaal aantal en zou je zelfs uit kunnen gaan van ruim 20 leesboeken.

Let op: in de middenbouw (voor de 6 – 9 jarigen) is de regelafstand en het lettertype natuurlijk nog veel groter, dus staan er minder regels en minder lange zinnen op het papier. En de leerlingen lezen natuurlijk ook nog minder grote hoeveelheden tekst.

Ter vergelijking: ik heb deze vakantie 12 boeken gelezen (daarin zijn de teksten in tijdschriften en internetteksten niet meegenomen). 12 boeken zijn 3500 leespagina's.

3500 pagina's met 38 regels van 12 cm is 3500 x 38 x 12 = 1.600.000 cm (16 km) leeskilometers.

3500 pagina's met 38 regels en 13 woorden per regel is 1.700.000 woorden.

Hoeveel tijd heb ik nodig voor 1 miljoen woorden?

Dus ik lees 12 boeken die ik leuk vind om te lezen, in 70 uur, 50 pagina's per uur, 16 leeskilometers, 1,7 miljoen woorden.

1.700.000 woorden : 70 uur = afgerond 24.000 woorden verdeeld over 50 pagina's per uur. Dus ongeveer 480 woorden per pagina (controle: met alle afrondingen 450 woorden per pagina zoals in het begin van dit artikel was berekend).

Ik lees dus met mijn hoge leestempo afgerond 24.000 woorden per uur. Als ik 1 miljoen woorden zou moeten lezen, ben ik 1.000.000 : 24.000 = 41 uur bezig. Maar ik lees dan wel 50 pagina's per uur.

Als ik 50 pagina's per uur lees, dan moet ik in een kwartier 12,5 pagina lezen om uiteindelijk in 41 uur mijn 1 miljoen woorden te hebben gelezen.

Ik ben dus 9 uur sneller dan de tijd die leerlingen krijgen voor hun 1 miljoen woorden.

Komen leerlingen tot 1 miljoen woorden als ze 15 minuten per dag (stil) lezen?

En nu komen we bij de leerlingen.....

Leerlingen krijgen 50 uur om 1 miljoen woorden bij het (stil) lezen van 15 minuten per dag te lezen.

Aan het begin van dit artikel schreef ik over een leerling met dyslexie die 20 pagina's per uur in een jeugdboek leest.

20 pagina's van 350 woorden is 7.000 woorden per uur. Om een miljoen woorden te lezen.....1.000.000 : 7.000 = 143 uur. Dat past natuurlijk nooit in de 15 minuten ingeroosterde vrij leestijd.

En er zijn vast nog meer zwakke lezers in de bovenbouw en op het voortgezet onderwijs die 1 miljoen woorden niet halen in de gestelde 50 uur vrij leestijd.

Dus stel dat je de leestijd kunt verlengen van 15 minuten naar 30 minuten per dag, dan is dat een winst in de woordenschatuitbreiding. En....liever 30 minuten in alle rust om in de leesflow te komen, dan 15 minuten zonder echt goed tot lezen te komen.

Volle boekenkast

Ter informatie: het leesniveau wordt grotendeels bepaald door woordenschat, complexiteit van het plot, de hoofdpersonen, tijdsbesef in het verhaal en de zinslengte met allerlei komma's in de zin.

Voor leerlingen moet er gezien dit artikel veel leesboeken in allerlei genre zijn. Stel dat een leerling een bepaald genre erg leuk vindt, dan moeten er per jaar zeker 16-20 boeken in dat genre zijn om tijdens het vrij lezen te kunnen lezen, liefst in opklimmend leesniveau, waarbij er voldoende tijd ingeroosterd staat.

Daarom is een ruime schoolbibliotheek en contact met de bibliotheek in de woonplaats essentieel om tot 1 miljoen woorden te komen waarbij de woordenschat op een natuurlijke manier groeit.

Vragen om je kritisch te laten nadenken over het vrij lezen van jouw leerlingen

1. Krijgen jouw leerlingen voldoende tijd voor vrij lezen op school? 
2. Komen je leerlingen tot de hoeveelheid boeken? 
3. Is er een goed boekenaanbod in de school?
4. Komen je leerlingen in de leesflow? Waarom wel/niet? 
5. Onder wiens voorbeeld/coaching/begeleiding lezen ze die boeken?
6. Hoe ga je de leesflow stimuleren in jouw groep/school?

Coaching en ondersteuning

Behoefte aan coaching en ondersteuning? Neem contact op: contact@onderwijs2go.nl.

Bron citaat: Stichting Lezen (2013), Pisa onderzoek onderstreept noodzaak leesbevordering, opgehaald van https://www.lezen.nl/nieuws/pisa-onderzoek-onderstreept-noodzaak-leesbevordering/