Een stevig leesbeleid en een aangepaste leesdidactiek

Een stevig leesbeleid en een aangepaste leesdidactiek

Vaak is de wens er wel, maar de uitwerking is niet zo snel voor handen.

De leescoalitie schrijft oktober 2020 in het Manifest Leesoffensief: We bevinden ons op een glijdende schaal en alleen actief en stevig leesbeleid kan het tij keren. En: Hoe zorgen we dat onze leesdidactiek wordt aangepast en wat vraagt dit van (bij)scholing en opleiding van leerkrachten?

Toen ik deze zinnen las, dacht ik: “Dit is precies waar ik met Sterk BEGRIP mee bezig ben. Want ik werk aan een stevig leesbeleid en een aangepaste, nieuwe leesdidactiek. Alles staat geordend klaar in een online omgeving!”

Ook tijdens deze lockdown valt weer extra op hoe belangrijk de leerkracht is voor de ontwikkeling van de leerlingen. Daarom wordt het leesoffensief nog belangrijker om de achterstand bij leerlingen te voorkomen. In dit artikel neem ik je mee in hoe ik vorm geef aan een stevig leesbeleid en een nieuwe leesdidactiek.

• Wat is Sterk BEGRIP?
• Hoe ziet stevig leesbeleid van Sterk BEGRIP eruit?
• Waarom ziet het leesbeleid er zo uit?
• Nadenkertjes om een stevig leesbeleid op de school op te zetten
• Onderbouwing vanuit de literatuur (deel 1)
• Mijn reactie op ‘Oproep tot een ambitieus leesoffensief’

Wat is Sterk BEGRIP?

Sterk BEGRIP is de nieuwe theorie voor begrijpend lezen. De kern is het pijlenmodel BEGRIP, omdat 0p 1 A4 het systeem van begrijpend lezen staat. Dat is het gezamenlijk denkkader tussen de leerkracht, leerling en schrijver van de tekst.

Het pijlenmodel BEGRIP is een hulpmiddel om communicatie te begrijpen. Maar ook om denkfouten bij begrijpend lezen te ondervangen. Tekstverbanden hangen logisch met elkaar samen. Vragen zijn logisch geordend. Deelvaardigheden zijn voor leerkrachten en leerlingen in kaart gebracht.

Hoe ziet stevig leesbeleid van Sterk BEGRIP eruit?

Sterk BEGRIP heeft als basis het pijlenmodel BEGRIP, zoals hierboven beschreven. Vanuit die basis is een samenhangend geheel ontworpen:

• instructie
• relevante leer- en leesomgeving
• toetsanalyse
• leerlijn
• leesbaarheid van een tekst bepalen
• samen praten over teksten
• samenwerken met ouders.

Sterk BEGRIP geeft inspiratie voor een relevante leer- en leesomgeving. Om te lezen binnen de context van een verhalend ontwerp. Rijke onderwerpen die spelen in de maatschappij zijn verweven in verhalend ontwerpen. En er worden steeds meer verhalend ontwerpen uitgewerkt.

Gedegen instructie over hoe begrijpend lezen in elkaar zit als systeem loont. Leerlingen krijgen grip op de inhoud van de tekst.

Toets gegevens worden geanalyseerd en daarop worden interventies opgezet.

Leerkrachten krijgen zicht op de moeilijkheidsgraad van een tekst en ze weten welke teksten ze kunnen aanreiken aan leerlingen.

Het samen praten over teksten wordt gestimuleerd met veelzijdige vragen.

Een gedetailleerde leerlijn geeft inzicht in wat je aanbiedt aan de leerlingen, maar ook waarom het soms nog niet lukt. Een leerlijn die echt als handreiking fungeert om interventies op te zetten.

En juist dan is het samenwerken met ouders zo waardevol, omdat je ouders beter aanstuurt hoe ze hun zoon of dochter kunnen ondersteunen.

Waarom ziet het leesbeleid en leesdidactiek er zo uit?

Het is mijn grootste wens dat leerlingen die nu buiten de boot vallen ook leesvaardig worden. En ik geloof dat het haalbaar is met mijn nieuwe leesdidactiek. Ik geloof ook dat excellentie in lezen weer mogelijk is. Leerlingen zijn onze toekomst, ze zijn het waard om in te investeren.

Want ik zie hoe leerlingen, van wie niemand het verwacht, alsnog stappen vooruit zetten door Sterk BEGRIP. Hoe leerkrachten zelf groeien in begrijpend lezen en hoe ouders handreikingen krijgen om hun zoon of dochter beter te ondersteunen. Ik zie hoe leerlingen niet afzakken door de lockdown. Terwijl ik het intrigerend vind, dat in het ad.nl zelfs stond dat in de eerste lockdown de leerlingen achteruit waren gegaan. Waren methodes niet toereikend? Konden leerkrachten de leerlingen en hun ouders niet afdoende ondersteunen?

Ik geloof dat met Sterk BEGRIP achterstand ondervangen wordt. Sterk BEGRIP werkt doordat alle aspecten van begrijpend lezen continue aandacht krijgen. Het werkt omdat het denkkader helpt om de innerlijke spraak op gang te brengen. Tekstverbanden worden ineens zichtbaar. En teksten worden met een reden gelezen.

Nadenkertjes om een stevig leesbeleid op de school op te zetten, ook in de corona-tijd

Het is haalbaar om leerlingen naar een hoger leesniveau te brengen. 3 nadenkertjes voor het onderwijs:

1. Waarom laat jij je leerlingen teksten lezen? Veel begrijpend leesteksten in methodes, zowel op het po als het vmbo zijn losse flodders. Voor leerlingen is er totaal geen reden om die teksten te lezen, dan verplicht vragen bij te beantwoorden. Om de ambities van de leescoalitie te behalen zijn teksten in de context nodig om te lezen. Teksten over interessante onderwerpen en gerichte leesvragen.
2. Hoe geef jij instructie over het begrijpen van teksten? Vanuit de nieuwe leesdidactiek Sterk BEGRIP stel ik dat de meeste methodes echt een aanpassing nodig hebben om leerlingen leesvaardiger te maken. Veel instructie is eenzijdig, of onvolledig. De leescoalitie heeft ambitieuze doelen. Willen we met elkaar de ambities behalen die de leescoalitie aangeeft, neem dan leesstrategieën en het sporadisch aanbieden van deelvaardigheden stevig onder de loep.
3. Wat doe je met je toets gegevens? De meeste leerkrachten hebben handreikingen nodig om te sturen op de cijfers. In de toets resultaten ligt namelijk een schat aan informatie verborgen om leerlingen leesvaardiger te maken. En daar heb ik een middel voor gemaakt binnen Sterk BEGRIP.

Onderbouwing vanuit de literatuur (deel 1)

Vijf studenten van Windesheim brachten allerlei artikelen onder mijn aandacht, omdat ik graag wil buitenpromoveren. Het is nog niet zover, maar ik ga gewoon alvast beginnen met een onderbouwing vanuit diverse literatuur. Toen werd ik zo enthousiast over wat ik las, dat ik het meenemen in mijn blogs.

Het eerste artikel waar ik heel blij over ben is: ‘Oproep tot een ambitieus leesoffensief’. Want daarin staat dat het de bedoeling is dat leerlingen weer verdiept en geconcentreerd lezen. Dat ze complexe(re) teksten doorgronden en deze ook kritisch beoordelen, zodat ze straks beter deelnemen aan de maatschappij. Ik sluit me aan bij dit verlangen van de Leescoalitie.

De kernpunten uit “Oproep tot een ambitieus leesoffensief’ zet ik hier eerst op een rijtje neer en daarna geef ik mijn reactie erop.

De leescoalitie legt de vinger behoorlijk op de zere plek: de leesvaardigheid verslechtert, ondanks allerlei inspanningen van scholen en leesbevorderingsinstanties. Leerlingen vinden lezen een verplichting, zien er tegenop en vermijden lezen. Daarnaast zijn er scholen die niet voldoende toerust zijn om effectief leesinstructie te geven. En hebben ze moeite om leesplezier te stimuleren. Verder is de nieuwe generatie ouders de online-generatie.

Maar lezen is een basisbehoefte. Leesvaardig zijn geeft voordelen: voor de economie, democratie, gezondheid, geluk, verbinding en verzoening met onszelf en met anderen. Goed lezen verruimt ons perspectief op de wereld en elkaar. Helaas heeft corona de achterstanden doen toenemen.

Wat hard nodig is, is een breed gedragen, samenhangend leesbeleid. Het gevoel van urgentie en de noodzaak om met elkaar echt hoge ambities te stellen. Voorlezen en actuele kennis over jeugdboeken. Samenhang in het leesbeleid, goede samenwerkingen, een overkoepelende visie en duidelijke prioritering van doelen.

De Leescoalitie heeft als doel een doorgaande leerlijn waarin leesvaardigheid en leesmotivatie hand en in hand gaan. Hoge ambities dat mensen kunnen lezen, willen lezen en excelleren in lezen. Daarnaast is het een oproep aan de politiek om aandacht en middelen. Met elkaar aan de slag gaan om het Leesoffensief te realiseren, ondersteunt vanuit de politiek.

Mijn reactie op ‘Oproep tot een ambitieus leesoffensief’

Ik ben voorstander van werken vanuit politiek beleid. Toch wil ik niet afwachten, maar actie ondernemen. Want ik heb al zoveel uitgewerkt in Sterk BEGRIP en ik zie dat het werkt. Het is haalbaar om een stevig leesbeleid en leesdidactiek te realiseren en daardoor leerlingen leesvaardiger en gemotiveerder te maken.

Verder is het interessant om een van de concrete doelen van de Leescoalitie te bekijken. ‘Leraren verbinden het bijbrengen van tekstbegrip aan betekenisvol onderwijs: lezen met als doel iets te weten te komen over onderwerpen’.

Ik vind dit een geweldig doel. Echter….betekenisvol onderwijs leidt onherroepelijk tot het loslaten van de meest gebruikte methode voor begrijpend lezen. Loslaten is spannend, want wie zegt dat leerlingen dan nog genoeg leren? Wat is het alternatief? Dit zijn vragen die ik krijg als ik betekenisvol onderwijs ter sprake breng. Daarom heb ik daar ook concreet uitwerkingen in Sterk BEGRIP bij gegeven.

Met Sterk BEGRIP draag ik mijn steentje bij aan het realiseren van een gezamenlijk plan van aanpak. Zo krijgen leerlingen kansen voor de toekomst! Laten we leerlingen helpen om schriftelijke communicatie goed te begrijpen.

Lees meer over visies op begrijpend lezen.

Bronvermelding:

De Leescoalitie (2020). Oproep tot een ambitieus leesoffensief. Geraadpleegd op 4 januari 2021, van https://tijdvooreenleesoffensief.nl/