Waarom leerlingen niet lezen wat er staat

“Leerlingen maken zoveel fouten. Ik zeg wel eens: ‘Lees gewoon wat er staat!’ Zo moeilijk is dat toch niet?”

Ik kijk in het boze gezicht van een bevriende leerkracht. Oei, die is hopeloos verontwaardigd. Herkenbaar. Laatst zei een remedial teacher van een praktijk al iets dergelijks tegen mij. Een ouder en een intern begeleider elders ook. De frustratie is enorm.

Wat de oorzaak is van het niet lezen wat er staat

“Waarom lezen ze niet wat er staat, het is toch zo eenvoudig?”

Ja, het is ook eenvoudig, als je maar weet hoe het moet, denk ik bij mijzelf. Hoe kan het dat ze niet weten waarom leerlingen niet goed lezen. Hoe kan het dat ze dat niet zien? En waarom werken ze niet als team samen?

Dus vertel ik mijn vraag en antwoordpatroon wat ik ontdekt heb. Elk antwoord leidde naar een volgende vraag. Ik ben op zoek naar de oorzaak geweest. Want als je weet waarom het niet lukt, dan kun je beter werken aan de oplossing, is mijn mening.

1. Waarom klagen onderwijsprofessionals: “Leerlingen lezen niet wat er staat”? Omdat ze weten dat leerlingen fouten maken die niet nodig zijn.
2. Waarom maken die leerlingen die fouten? Omdat ze niet gefocust zijn.
3. Waarom zijn ze niet gefocust? Omdat ze niet weten waar ze op moeten letten.
4. Waarom weten ze niet waar ze op moeten letten? Omdat ze dat niet geleerd hebben van de leerkracht.
5. Waarom hebben ze dat niet geleerd van de leerkracht? Omdat de leerkrachten het zelf moeilijk vinden.
6. Waarom kunnen ze het niet zelf? Omdat ze het niet geleerd hebben op de pabo en ze gewend zijn om te leunen op methodes.

Natuurlijk zijn er allerlei externe redenen verder te noemen waarom leerlingen minder alert zijn, zoals veel online zijn van leerlingen en het lerarentekort. Maar dat neemt niet weg dat leerkrachten het begrijpend lezen zelf niet goed onder de knie hebben.

Waar het al mis gaat

Elk gekozen woord in een tekst geeft een extra betekenis aan de communicatie van de zender.

Maar hier gaat het meteen al mis, want het onderwijs is erg gericht op wat weet IK er al van (voorkennis), wat denk IK dat gaat komen (voorspellen), wat vind IK ervan (mening te vroeg geven). En dat creëert enorme blinde vlekken!

Ik zie graag dat bij de leesstrategieën, die wetenschappelijk goed gekeurd zijn, ook de bijwerkingen genoemd worden. Want leerlingen doen echt iets anders met bepaalde leesstrategieën. En daardoor krijgen leerkrachten én leerlingen blinde vlekken. Dat moeten we toch niet willen als samenleving?

Het onderwijs creëert het probleem van tekstbegrip zelf. En de enige die daar wat aan kunnen doen dat zijn de leerkrachten in samenwerking met de ouders.

Voorkom onnodige blinde vlekken

Om die onnodige blinde vlekken te voorkomen, verbied ik leerlingen om te voorspellen. Ik sta hen niet toe om hun eigen kennis in de tekst te proppen. Ik laat ze verder hun eigen mening in hun tenen proppen en het daar te laten tot het juiste moment.

En dat is ook wat ik tegen leerkrachten zeg. Leerlingen moeten eerst leren lezen wat er staat. Woord voor woord, zin na zin. Niets overslaan, maar nauwkeurig en met aandacht lezen. En vooral intonatie gebruiken!

Wanneer je denkt dat we dat in het onderwijs doen, dan heb je het mis. Leerkracht na leerkracht gaat de mist in. De alertheid op wat er in de tekst staat is niet veel groter dan de leerlingen. En dat moet veranderen! En weet je waarom? Omdat het niveau drastisch omhoog kan. 50% van de gemaakte fouten zijn focusfouten. En ik zie het voor mij ogen gebeuren.

Harde resultaten maakt leerlingen blij, dat laat zien dat ze het inderdaad beter begrijpen.

Ja, de competenties zijn net zo belangrijk: iets maken naar aanleiding van een tekst, of een schriftelijke presentatie maken. Maar zonder tekstbegrip komen leerlingen maar tot een bepaald niveau.

Breng resultaten naar een hoger plan

Wanneer scholen hun leerlingen naar een hoger plan willen brengen, zullen ze goed moeten weten wat ze onderwijzen en waarom dat leerlingen helpt bij tekstbegrip.

Dat is waarom ik 1 model heb. 1 model wat leerkrachten tot in detail zelf leren beheersen. En daarna passen ze het toe op begrijpend lezen, leren leren, iets onderzoeken, iets organiseren, iets ontwerpen, tijdens redactiesommen, enz. De hele dag door tot het denkmodel een way of life is.

1 model waarbij het belangrijk is dat leerlingen weer innerlijke spraak opgang krijgen. Innerlijke spraak, inderdaad. Dat hebben leerlingen nodig. En dat moet de leerkracht voordoen!

Een voorbeeld

Stel er staat in een tekst over het overlijden van Meneer Aart: ‘Een verdrietig bericht…’

Verdrietig…oh, verdrietig dat is een emotie. Voor wie is dit verdrietig?

Bericht…oh, waar gaat dit bericht over? Waarom is het een verdrietig bericht?

Hoe sterker de inleiding is uitgeplozen, hoe makkelijker de informatie uit de rest van de tekst begrepen wordt.

Grote zorg

Wist je dat het gros van de onderwijsprofessionals over woorden heen lezen? Dat leerlingen hen na doen? Dat dit al gevoed wordt vanaf de onderbouw? En als je mij niet gelooft, onderzoek in je school hoe de focus is. Check waar leerlingen op letten. Dat is namelijk veel minder dan je denkt.

Nauwkeurig luisteren en dat loopt door naar nauwkeurig lezen. Daarmee bedoel ik echt lezen wat er staat en dat eerst goed begrijpen. Pas dan kun je verder werken.

Dus waarom lezen leerlingen niet goed wat er staat? Ze hebben geen innerlijke spraak ontwikkeld. Ze zijn niet gefocust op wat de zender te melden heeft. En dat is gedurende de hele dag.

Wees alert op waar de focus ligt

Het onderwijs heeft input nodig om de knop om te zetten. De focus mag best iets minder op het eigen IK van de leerling en iets meer focus op belangstelling tonen voor de boodschap van de tekstschrijver. Leerkrachten moeten niet meer accepteren dat leerlingen te weinig focus hebben, want dat is echt niet nodig.

Praten tegen jezelf over de tekst is belangrijk. Ik hoef maar tegen leerlingen te zeggen: “Denk aan het pijlenmodel BEGRIP.” En de focus zit erop.

Lees meer over Sterk BEGRIP.