Leerlingen in Nederland hebben een probleem. De PISA-resultaten van 2018 waren niet rooskleurig. En het ziet er zorgwekkend uit.
De (begrijpend) leesvaardigheden lopen stevig terug. Zelfs zo erg dat we onder het gemiddelde hangen. Evalueren en reflecteren zijn voor mij een doorn in het oog.
Te veel leerlingen hebben een te laag leesniveau om te functioneren in de maatschappij.
En dit baart mij zorgen voor de volgende meting en de positie van mensen in de samenleving.
Meerdere oplossingen zijn hard nodig. Ik begin met een paar impopulaire oplossingen, haak niet af, maar lees door:
- Toets antwoorden bekijken
- De principes van begrijpend lezen aanleren
- Anders omgaan met zelfcorrigerende ict-opdrachten
- Lezen binnen de belevingswereld
- Lezen binnen een thema/project
- Iets doen met een tekst
- Verschillende soorten teksten lezen
- Intonatie en nauwkeurigheid
- Samenwerken met ouders
Bij elke oplossing geef ik je een toelichting.
1. Waarom je toets resultaten helpen
Wanneer je een toets hebt afgenomen, kijk je wat leerlingen wel en niet goed doen. Zicht krijgen op waar ze op uitvallen, zicht krijgen op denkfouten. Daar geef je gericht aandacht aan in de aankomende periode. Interventies opzetten.
Nu weet ik dat dat bij begrijpend lezen pittig is, maar het loont de moeite om te kijken naar gegeven toets antwoorden.
Zo viel het bijvoorbeeld een leerkracht op dat haar leerlingen moeite hebben met emoties herkennen en benoemen in een tekst. Daar werd aandacht aan gegeven in allerlei andere teksten in de maanden daarna. Dus niet continue toetsen gaan oefenen, maar leerlingen alert maken op tekstinhoud.
2. Waarom je leerlingen de principes van begrijpend lezen aanleert
Leerlingen hebben grote moeite met informatie ordenen, verbanden leggen en conclusies trekken.
Ze zijn bijvoorbeeld gewend om hun eigen mening snel te geven. Hun mening is bij voorbaat al doorspekt met de eigen ervaringen, eigen kennis en eigen vaardigheden. De spreekwoordelijke ‘gekleurde bril’.
Terwijl ze hun mening moeten geven op grond van wat ze in de tekst lezen.
Een leerkracht verwoordde het zo naar mij: “Leerlingen gingen hun eigen mening volgen. Bijvoorbeeld over games. Dan wisten ze er alles al over, dan was het hun waarheid. En als je hun antwoorden op de toets bekeek, dan waren hun antwoorden iets van wat ze zelf ergens hadden gehoord en tussen de zinnen zelf ervan gemaakt hadden. Door hun eigen mening gingen de scores echt omlaag. Begrijpend lezen vonden ze te moeilijk, stom en niet leuk. Maar wanneer je leerlingen de principes van begrijpend lezen aanleert, reageren leerlingen anders: “Oh, lezen, prima!””
Leerlingen moeten goed leren vertellen hoe hun mening is gebaseerd op grond van wat ze in de tekst lezen.
Het aanleren van kennis en vaardigheden over begrijpend lezen is daarbij waardevol, zoals hoe tekstverbanden met elkaar samenhangen, of hoe een signaalwoord daadwerkelijk een signaal afgeeft. Daardoor snappen leerlingen hoe begrijpend lezen in elkaar zit en kunnen ze beter omgaan met wat ze lezen.
3. Waarom je alert moet zijn op het gevaar van zelfcorrigerende online-opdrachten
Heerlijk is het om leerlingen achter het scherm te zetten en hen te laten oefenen met teksten en opdrachten. De systemen zijn zo ingesteld dat leerlingen hun fouten zelf kunnen herstellen. Lekker makkelijk. Maar….leerlingen letten niet of welke fouten ze maken en ze leren niet van hun fouten.
Pak er elke keer eens een leerling uit die je extra bekijkt. Welke aanpassingen kun je in je instructie doen om een denkfout te herstellen, er zullen vast nog meer leerlingen profijt van hebben.
4. Hoe stimuleer je lezen binnen de belevingswereld
Geen enkele leerling is hetzelfde. Maar er zijn wel leerlingen met gezamenlijke interesses. Door samen teksten te lezen over interesses en te praten over de tekst, stimuleren ze elkaar.
Uiteraard kan stil lezen in een boek ook en een verslagje maken, maar veel leerlingen ervaren dit als verplichting. En daar ligt winst te behalen.
Overleg met de bibliotheek, vraag hen gericht om hulp welke boeken passen bij de interesses van leerlingen en welk genre daarbij aansluit.
Organiseer in je klas overleg momenten over de inhoud van teksten en boeken.
5. Waarom je teksten binnen een thema/project laat lezen
Ik kom scholen tegen die een tekst lezen die volledig los staat van het lesstof aanbod. Leerlingen lezen ongeïnteresseerd deze teksten, onderuit gezakt op een stoel.
Dus wanneer er losse teksten worden gelezen, gaat kennis het ene oor in, en het andere oor weer uit. Het beklijft amper in de hersenen.
Maar wanneer leerlingen met een thema/project bezig zijn, dan lezen ze teksten die met elkaar in verband staan en daardoor groeit de begripsontwikkeling sneller.
Ook hierbij is samenwerken met de bibliotheek van meerwaarde.
6. Wat moet de leerling doen na het lezen van een tekst
Lezen om leeskilometers te maken…. het zal de meeste leerlingen een biet wezen. Leerlingen hebben een doel nodig. En dat kan op het gebied zijn van persoonlijke ontwikkeling, onderzoeken, ontwerpen, organiseren, mondeling, schriftelijk of digitaal presenteren en ook samenwerken. Hoe relevanter het doel, hoe meer betrokken leerlingen zijn.
Dus denk na over waarom de leerling een bepaalde tekst moet lezen.
7. Waarom een goed geschreven tekst leerlingen meer raakt
Ik kwam een tekst tegen en die was zo vreselijk saai geschreven. Het beschreven probleem kwam pas in de laatste alinea naar voren. Toen werd de tekst pas interessant. Geloof mij, voordat leerlingen bij de laatste alinea zijn, zijn veel lezers allang afgehaakt.
Dus de opbouw van de tekst is bepalend of leerlingen doorlezen en betrokken blijven. En als het gaat om een probleem in het tekst, dan moet die niet als laatste in de tekst staan.
8. Waarom intonatie en nauwkeurigheid zo belangrijk is
Monotoon (voor)lezen….bah, wat saai. De beste vertellers gebruiken mimiek en intonatie. Maar als een schrijver tegen het papier heeft lopen kletsen, dan valt die mimiek en intonatie weg. Die moet de lezer er zelf weer aan toe voegen.
Hoe meer intonatie en mimiek, hoe beter de boodschap begrepen wordt. En dat moeten leerkrachten voor doen.
Omdat veel leerlingen een groot deel van de woorden weglaat tijdens het lezen, is het nodig dat de leerkracht wijst op bijwijzen om alle woorden te lezen, met intonatie. Dan wordt de tekst beter begrepen.
Denk ook even aan teruglezen in de tekst om antwoorden te geven, ook weer met bijwijzen. Niet vluchtig over de tekst heen dwalen.
9. Wat de samenwerking met ouders oplevert
Hier ligt de kracht bij hoe jonger hoe beter. Help ouders met voorlezen. Veel ouders weten niet hoe je met intonatie voorleest. Terwijl lezen met intonatie tekstbegrip ondersteunt. Het is de toon die de muziek maakt.
Help ouders om in gesprek te gaan met kinderen over wat er is gelezen.
Al met al flink wat mogelijkheden om te verbeteren in ons onderwijs.
Informatie eerst ordenen, dan verbanden leggen en vervolgens conclusies trekken. Het is mogelijk om het evalueren en reflecteren te verbeteren!
Met elkaar weer omhoog op die ranglijst en een betere positief voor mensen in de maatschappij.
Lees meer over logisch redeneren bij begrijpend lezen.
