Praat met leerkrachten over begrijpend lezen en je krijgt minder positieve reacties. Resultaten zijn minder goed dan gewenst en leerlingen zijn niet gemotiveerd.
Uiteindelijk raken de leerkrachten zelf ook de motivatie kwijt. De wil is er soms nog wel, maar het vak Begrijpend Lezen is gewoon niet leuk om te geven. Gevolg: alle energie loopt eruit — zowel uit de leerkracht als uit het lesgeven. Een verhaal uit mijn praktijk. Of: hoe Begrijpend Lezen weer een leuk vak wordt.
Regelmatig spreek ik leerkrachten uit de bovenbouw basisonderwijs. Zit ik tegenover ze. Hebben we een oprecht en open gesprek over begrijpend lezen, kan het leuker en beter?
Ik heb het verhaal al van zoveel verschillende leerkrachten gehoord: leerlingen zijn niet gemotiveerd voor begrijpend lezen en de resultaten vallen tegen. Het vak begrijpend lezen is niet leuk om te geven, terwijl de wil er wel is.
De resultaten blijven achter
Stilstand is in dit geval behoorlijk letterlijk achteruitgang. De landelijke scores op begrijpend lezen lopen internationaal achter in het PIRLS onderzoek (Progress in International Reading Literacy Study).
Nederland behoort, samen met Frankrijk, tot de weinige landen waar de leesprestaties in vergelijking met 2001 achteruit zijn gegaan. De andere achttien landen die sinds 2001 meedoen aan PIRLS, weten de prestaties op peil te houden dan wel te verbeteren. De daling voor Nederland vond plaats tussen 2001 en 2006, van 554 naar 547 punten. Over de metingen van 2006, 2011 en 2016 zijn de prestaties stabiel.
(Expertisecentrum Nederlands, 2017)
Naar mijn idee wordt er te weinig serieus gekeken naar wat er wél mogelijk is. Wat ook niet helpt is de doorgaans wat lange doorlooptijd in het onderwijs: het duurt vaak jaren voordat een nieuwe lesmethode breed wordt toegepast door de hele school heen. En het kost vaak 5 bijeenkomsten in een jaar om er een beetje in te komen.
Maar erger dan dat is dat begrijpend lezen in de basis niet goed wordt geleerd aan leerkrachten.
Verkeerd aanleren
De gesprekken die ik heb staan duidelijk niet op zichzelf. Leerkrachten van allerlei scholen geven eerlijk aan dat ze het niet geleerd hebben op de pabo. De onderwijsinspectie bevestigt me dat tot twee keer toe als ik hen daarover spreek.
Maar de wil is er wel. Leerkrachten willen over het algemeen niets liever dan kinderen afleveren die goed zijn voorbereid op het vervolgonderwijs. Begrijpend lezen is daar een cruciaal onderdeel in.
Ja, de wil is er. Het ontbreekt simpelweg aan een goede lesmethode.
Wat zou er gebeuren als…
Omdat ik door omstandigheden regels van communicatie heb ontdekt, ben ik die bij mijn leerlingen met een beperking gaan toepassen. En daar zie ik vooruitgang in begrip! Ik heb allerlei uitprobeersels gedaan met allerlei leeftijden en niveaus, en iedereen groeit in begrip. Daarom leg ik het voor op de school bij een van onze dochters. De internbegeleidster vindt het mooi, maar het probleem was de inspectie beoordeling. Ik vind het onrechtvaardig dat deze hardwerkende lieve leerkrachten niet goed beoordeeld zouden worden. Met een diep verlangen naar rechtvaardigheid heb ik voorgesteld om de regels van communicatie te verwerken in een bruikbaar middel voor begrijpend lezen. En daarmee gingen de cito scores omhoog! En een paar maanden later de cito-scores van de andere klassen ook. En een jaar later nog verder omhoog.
Mijn dochters moesten er ondertussen ook aan geloven en ze gaan ook vooruit met begrijpend lezen.
Inmiddels gebruiken meer leerkrachten deze methode
Leerkrachten die ik spreek durven het avontuur aan te gaan met mijn nieuwe theorie over begrijpend lezen. Van collega’s hebben ze al enthousiaste verhalen gehoord en nu mag ik uitleg en voorbeelden geven.
Het is elke keer spannend: lukt het om het omslagpunt te creëren? Lukt het om van een moedeloos gevoel over begrijpend lezen te transformeren naar moedig en krachtig het vak geven?
Ik vertel over mijn ontdekking: de theorie voor begrijpend lezen. Ik leg uit hoe tekstverbanden met elkaar samenhangen en uit elkaar voortvloeien.
Ik laat de resultaten van mijn kleinschalig onderzoek zien. Voorzichtige conclusie: leerkrachten, leerlingen en ouders stellen zeer eenzijdig vragen over de tekst.
Ik toon aan dat er geen tot nu toe geen gezamenlijk denkkader is geweest.
De uitdaging voor de leerkracht
Wat leerkrachten en leerlingen door moeten krijgen is dat begrijpend lezen niks anders is dan het begrijpen van een schriftelijk communicatiemiddel.
Dat communicatiemiddel is gekozen door de schrijver. Bij begrijpend lezen gaat het om een zender die zijn/haar boodschap verpakt heeft in een tekst.
De principes om communicatie te begrijpen blijven hetzelfde.
In zulke gesprekken met leerkrachten leg ik verder uit over hoe je informatie ordent en hoe je omgaat met meerder perspectieven in een verhaal/tekst. En hoe je dan conclusies trekt. Over alle deelvaardigheden en hoe je toetsen inzet om vooruitgang te krijgen.
Wat je van Bambi leren kunt…
Natuurlijk is het in het begin eng om iets nieuws te gaan beginnen. Zeker als het om zoveel nieuwe kennis en vaardigheden gaat.
Veel leerkrachten voelen zich als Bambi die voor het eerst op het ijs staat. Poten die uit elkaar glijden, maar Stampertje duwt de poten weer terug om te gaan glijden op het ijs. Met de basisuitleg moedig ik de leerkrachten aan om ook de online training door te nemen, waar alles tot in detail is uitgewerkt.
Zo kan het ook
Alle leerkrachten die ermee werken zijn enthousiast. Ze behalen direct resultaat met hun leerlingen. De basistheorie is wat ze begrijpen en al gelijk kunnen doorgeven.
Als ik dan de reactie hoor: “Ik heb zo’n zin om dit te gaan lesgeven”, ben ik zo blij voor haar. Het is zo fijn dat het moedeloze, hopeloze gevoel is weg. Het liefst zou ik een vliegje op de muur zijn tijdens de eerste lessen, mee genietend van hoe leerlingen zo’n omslagpunt krijgen over begrijpend lezen.
Mijn verwachting is dat de resultaten bij de volgende toets omhoog zijn gegaan, precies zoals elders ook gebeurde.
Want een leerkracht met grip op begrip heeft kennis en vaardigheden in huis om het vak over te dragen en gedurende de hele dag toe te passen.
Zo’n leerkracht is gemotiveerd en weet leerlingen te motiveren en de resultaten omhoog te brengen.
Lees meer over het modelen van innerlijke spraak.
