Leesmotivatie en leesvaardigheid verbeteren….Stel je voor dat het mogelijk is om leerlingen van 20 minuten naar 40 minuten gemotiveerd te laten meedoen tijdens de les. Hoe fijn zou het zou als daarbij je groepsresultaten verhogen. Stel dat het kan. Dat levert meer rust op in de les. De cijfers gaan vooruit, waardoor leerlingen en jij een extra impuls krijgen om door te gaan. Bovenal vergroot het je zelfverzekerdheid als leerkracht.
Ik heb ontdekt dat het haalbaar is, wanneer je mijn didactische aanpak toepast. Dit hoor ik terug van de leerkrachten die met mijn aanpak werken.
Wanneer je bereid bent om je eigen kennis en vaardigheden te vergroten en doorzet, dan ligt dit voor jou en jouw leerlingen ook in het verschiet.
Waarschijnlijk heb je het erg druk en is tijd een lastige factor om jezelf te ontwikkelen. Dat begrijp ik. Toch wil ik je aanmoedigen om door te lezen. Denk daarbij aan de verbluffende resultaten: binnen 6 weken zijn jouw leerlingen meer gemotiveerd en beginnen ook de resultaten te stijgen. Vooral de ondergrens gaat omhoog.
In dit artikel lees je over:
- Hoe ik ongemotiveerde leerlingen gemotiveerd kreeg voor begrijpend lezen
- 5 tips om leesmotivatie en leesvaardigheid te verbeteren
- Welke leerlingen extra profijt hebben van jouw versterkte instructie
- Hoe je formatief toetsen inzet om de leesvaardigheid te verbeteren
Hoe ik ongemotiveerde leerlingen gemotiveerd kreeg voor begrijpend lezen
Begrijpend lezen heeft een slecht imago. Leerlingen vinden het saai, leerkrachten zien er tegenop. Over het algemeen staat begrijpend lezen geïsoleerd op het rooster, zonder samenhang met andere vakken.
Om grip te hebben op begrijpend lezen wordt de methode goed gevolgd. Echter met enkele negatieve gevolgen. Negatieve gevolgen, ja, je leest het goed. Misschien voelt het ongemakkelijk dat ik dit schrijf. Want over de negatieve gevolgen praten we liever niet.
Toch zag ik de negatieve gevolgen op het moment dat ik met mijn neus boven op het maken van toetsen zat en aan leerlingen vroeg hoe en waarom ze tot een bepaald antwoord komen. Ze zijn zo gewend om op hun eigen voorkennis te leunen en zo gewend om hun mening te geven, dat ze niet ontvankelijk waren om de schrijver van de toets en de toetsvragen te begrijpen. Ze ordenden informatie niet, begrepen vele woorden niet, signaalwoorden gaven geen signaal af, moeilijke woorden bleven moeilijk en raadden naar antwoorden gebeurde al snel zonder nauwkeurig te lezen.
Als je iets niet goed begrijpt, dan is er ook niets aan. Dan is het te hoog gegrepen.
Om dit fenomeen te verbloemen wordt er in de huidige methodes van alles gedaan om het op te leuken. De keuze voor onderwerpen en filmpjes vooraf ter inleiding. Door de filmpjes wordt overigens het raden alleen maar versterkt. Alvast een eerste tip: filmpjes achteraf laten zien leidt tot minder raadgedrag bij leerlingen.
Helaas ontbreekt het aan gestructureerd aanleren van de techniek van begrijpend lezen. Inderdaad is begrijpend lezen een techniek die je kunt aanleren. Net als bij alle andere vaardigheden!
Een voorbeeld
Ik wil je een voorbeeld geven. Mijn hobby is kiten. Ik vlieger met een matrasvlieger van 3 m2, waaraan 4 lijnen zitten. Een paar jaar geleden heb ik instructie gehad van iemand die het goed kon. Ik kreeg ter plekke aanwijzingen en bijsturing om de vaardigheid onder de knie te krijgen. Ondertussen moest ik goed begrijpend luisteren en uitvoeren om de kite goed in de lucht te houden.
Inmiddels is onze puberdochter zover dat ze de kite ook kan leren besturen. Ik gaf haar eenzelfde aanwijzingen als ik destijds heb gekregen, vooral ook over hoe je de kite afremt als de windkracht te sterk voor je is. Wat schetste mijn verbazing, ik kreeg tegenspraak. Op zich niet zo verwonderlijk van een puber, maar de inhoud van de reactie was gebaseerd op haar eigen idee: “Nou, ik zou het zo vasthouden hoor, dat is toch veel makkelijker, ik ga het zo doen.”
Om het verhaal kort te maken, de kite mocht de lucht pas in, als ze zich aan de instructies zou houden. Pas dan was het veilig en zou ze niet meegesleurd worden. Toen ze het ging toepassen, heeft ze met zoveel plezier staan kiten. De techniek is nodig om effectief te kunnen kiten en wendbaar met de kite om te gaan.
Dit is ook het geval met begrijpend lezen. Niemand lijkt er goed grip op te hebben en het is apart dat de techniek, alhoewel complex, zo weinig uiteen gerafeld is tot eenvoudige stappen. Stappen die aan te leren zijn.
Dat ik ervan overtuigd ben dat ook jonge kinderen de basisstappen kunnen aanleren, blijkt uit mijn ervaringen met leerlingen met Downsyndroom en autisme. Zelfs op eenvoudig tekstniveau blijken mijn leerlingen zich te ontwikkelen in begrip met mijn didactische aanpak.
Ook de reguliere basisschoolgroepen groeien in begrip met het aanleren van de volledige techniek van begrijpend lezen. Dit blijkt uit de methode-onafhankelijke toetsresultaten begrijpend lezen middenbouw en bovenbouw op verschillende scholen. Leerlingen zijn zichtbaar meer betrokken bij de les en resultaten gaan dus omhoog. Zelfs na 4 keer meten in 2 jaar. De groei blijft zichtbaar.
Minder gezucht en gesteun van leerlingen werkt motiverend voor je als leerkracht. Dan leer je echt de leerlingen kennis en vaardigheden aan. Ze snappen het, ze kunnen het en daarom passen ze het toe.
5 tips om leesmotivatie en leesvaardigheid te verbeteren
Dus wanneer je gemotiveerde leerlingen wilt en je wilt je resultaten verder omhoog brengen, pas dan deze tips toe.
Tip 1#
Het lijkt zo voor de hand liggend, maar lees met passie en intonatie voor. Leef je in, doe het voor. Maar check ook hoe leerlingen lezen. Vraag leerlingen van groep 3 tot en met groep 8 om geregeld even een stukje hardop voor te lezen. In de bovenbouw is het waardevol om ook eens monotoon te lezen. Wat begrijpen leerlingen beter? Precies! Wat met intonatie is gelezen. Dat is spannender, interessanter, leuker. Want door de intonatie ontstaat meer begrip.
Al lijkt dit een logische tip, ik heb al verschillende leerkrachten horen voorlezen. Degene die de meeste intonatie gaf, had de beste luisteraars. Monotoon is saai. En laten leerlingen uit groep 8 massaal monotoon voor zichzelf lezen, hoe saai is dat?
Dus stimuleer om met intonatie te lezen. Het is even wennen, maar geef gerichte complimenten over intonatie waardoor leerlingen de tekst beter begrijpen.
Tip 2#
Wijs op de signaalwoorden. Ook wel verbindingswoorden genoemd. Leerlingen sloegen deze woorden zelfs over toen ze voor mij hardop moesten lezen. En niet 1x, nee, de hele tekst door lieten ze woorden weg. Niet 1 leerling, maar allemaal. Toen ik vroeg waarom ze de signaalwoorden niet lazen, gaven ze unaniem aan dat ze niet weten wat de woorden betekenen. Dus slaan ze die woorden over. Ik wist niet wat ik hoorde. Ik weet dat er wel aandacht aan signaalwoorden wordt gegeven in methodes. Maar blijkbaar hebben leerlingen geen kader waar de signaalwoorden in passen. En weten ze niet welk tekstverband ermee bedoeld wordt.
Elke les een paar signaalwoorden oefenen helpt al goed. Ik stel altijd meerdere vragen om het verband van het signaalwoord aan te duiden. Doordat leerlingen de signaalwoorden gaan herkennen in de tekst en er betekenis aan geven, lezen ze de signaalwoorden. En daardoor snappen ze de tekst beter. Het maakt namelijk een groot verschil uit of je leest over een mening of een feit.
Tip 3#
Misschien had ik wel met deze tip moeten beginnen. Mijn zweetmoment. 20 minuten gingen de leerlingen in de weerstand tegen begrijpend lezen. Pfff, wat een gemopper.
Dat was de reden voor een stevig gesprekje. Het bleek dat leerlingen bang zijn dat ze het niet begrijpen. Bang dat ze fouten maken. Bang voor de hoeveelheid. En dus gaan ze in de weerstand.
Nadat ik had uitgelegd dat ik een nieuwe aanpak had en ik hen echt vooruit wilde gaan helpen, werd het gemopper iets minder. Maar ze waren nog niet bereid om ervoor te gaan.
Elke emotie hebben we besproken en ik heb hen gevraagd om er iets positiever tegenover te gaan staan met helpende gedachten. Na 20 minuten waren ze zover om naar mijn nieuwe aanpak te luisteren.
Tip 4#
De meest hilarische tip. De leerlingen waar ik mee werkte, zaten in het begin dus allemaal onderuitgezakt. Zeer ongeïnteresseerd, ongemotiveerd en niet bereid om mee te werken. Het was tijdens mijn zweetmoment. Nadat ik met hen de emoties had besproken en ze al wel positiever keken en bereid waren om te luisteren, was hun lichaamshouding nog steeds onderuitgezakt.
Ik bedacht me dat ik erop kon wijzen dat de schrijver mogelijk een probleem aankaart. De onderuitgezakte leerlingen gingen zelfs op hun knie zitten. Diep voorovergebogen over de tekst heen: “Een probleem in de tekst…waar???” Ze hadden er nog nooit bij stil gestaan dat een schrijver een reden heeft om iets onder de aandacht te brengen. En dat kan een probleem zijn of een leuke gebeurtenis. De schrijver kiest de vorm van de tekst om een reactie bij de lezer op te roepen. En dat kan bijvoorbeeld in de vorm van informatie, instructie, mening of een verhaal geven. Ik weet dat leerlingen dit niet voor het eerst horen over tekstsoorten en toch zag ik een kwartje vallen. Daarover in tip 5# meer.
Tip 5#
Nadat de leerlingen dus in de tekst zaten en ik uitleg had gegeven over hoe de schrijver iets onder de aandacht brengt. Was er nog iets kenmerkends wat belangrijk is om toe te passen.
Ik heb er lang over nagedacht wat ik daarbij nog heb uitgelegd. Maar het kwam doordat ik hen vroeg om in de schoenen van de schrijver te gaan staan en de wereld vanuit dat standpunt te bekijken. Pas dan snap je wat de schrijver ziet. Pas dan kijk je of informatie klopt, of instructie werkt, of het reëel is om je te laten overtuigen, of het verhaal de moeite waard is.
En dat is tegengesteld aan de huidige didactiek, zelfs al een beetje tegengesteld aan het nieuwe curriculum, maar wel de sleutel om de ander te begrijpen. Sta eerst in de schoenen van de ander. Begrijpen, snappen wat iemand denkt, zegt of handelt. Of juist niet zegt of nalaat. En dat doe je niet vanuit je eigen ervaring, je eigen mening, je eigen kennis of je eigen vaardigheden. Maar eerst de ander, dan de koppeling naar jezelf toe. Pas dan begrijp je echt wat de schrijver wil zeggen, of wat de hoofdpersoon in het verhaal meemaakt.
Snel nog even een extra tip:
Woordenschat….speel zoveel mogelijk toneel, teken, leg uit, doe spelletjes, geef voorbeeld zinnen in de context. Woordenschat is de basis van alle begrip. Hier kun je ouders goed bij betrekken. Geef leerlingen huiswerk mee.
Meer tips geeft ik in de online training BEGRIP waar ik ook het pijlenmodel BEGRIP uitleg om toe te passen.
Welke leerlingen extra profijt hebben van jouw versterkte instructie
Over de hele linie ontwikkelen leerlingen zich beter. Van leerkrachten van groep 4 tot en met groep 8 hoor ik terug dat leerlingen beter en langer betrokken zijn bij de les. Dat zij hogere toets resultaten behalen.
Toch zijn er 3 groepen leerlingen die ik graag onder je aandacht wil brengen. Leerlingen die ook extra ontwikkeling laten zien.
Hoogbegaafde leerlingen. Zij leren echt nauwkeurig de tekst begrijpen in plaats van te denken dat ze het wel zullen begrijpen.
Leerlingen met aandachtsproblemen, zoals adhd. Zij hebben echt behoefte aan een gestructureerd aanbod.
Leerlingen met leermoeilijkheden, waaronder autisme. Zij hebben handreikingen nodig om de wereld om hen heen goed te begrijpen.
Wanneer je kijkt vanuit formatief toetsen, heb je de mogelijkheid om elke leerling specifiek aan te sturen.
Hoe je formatief toetsen inzet om de leesvaardigheid te verbeteren
Ik noemde net al even hoe je vanuit formatief toetsen leerlingen specifiek kunt aansturen.
Om te kijken of het zo werkt, heb ik toetsen gedetailleerd geanalyseerd (tekst en vragen). Dat kostte flink wat uren, maar het was de moeite waard. Want daarna heb ik ingevulde geanonimiseerde antwoorden per groep en per leerling individueel bekeken.
Leerkrachten heb ik een advies gegeven om hun instructie verder aan te passen gedurende een aantal weken. Ontzettend spannend was de volgende toets afname. Zouden leerlingen baat hebben gehad bij een versterkte instructie op maat? Ja, leerlingen waren als groep omhoog gegaan in resultaten.
Dus door toetsen formatief te bekijken en de instructie daarop aan te passen, is het mogelijk om invloed te hebben op de motivatie en de toets resultaten.
Het heeft dus nut om antwoorden van leerlingen goed te bekijken. Ontdekken welke fouten ze hebben gemaakt en achterhalen waarom die fout is gemaakt, is waardevol. Maar even zo belangrijk is om de instructie erop af te stemmen.
Samenvatting, hoofdgedachte en conclusie
In dit artikel heb je gelezen dat het mogelijk is om leerlingen gemotiveerd te krijgen voor begrijpend lezen. Dat je instructie begrijpend lezen kunt versterken. En dat leerlingen daardoor echt groeien in hun ontwikkeling. Door meer uit toetsen te halen heb je meer invloed.
De hoofdgedachte is in dit artikel is dat jij als leerkracht invloed hebt in hoe leerlingen grip op begrip krijgen.
Mijn conclusie: het is echt haalbaar om de resultaten te laten stijgen en niet meer genoegen te nemen met hoe het er nu voor staat.
Lees meer over invloed hebben op je leerlingen door te beginnen met analyseren
Deel dit bericht met je schoolleider en je intern begeleider.
