Begrijpend lezen heeft een stoffig imago, maar hoe kom je daar nu vanaf en hoe maak je het leuk? Veel leerkrachten vinden het niet leuk om begrijpend lezen te onderwijzen aan leerlingen, omdat de resultaten soms tegenvallen.
Toch is het niet heel moeilijk om bevredigende resultaten met begrijpend lezen te behalen. Zelfs leerlingen gemotiveerd te krijgen voor begrijpend lezen. Het gevolg? Leerkrachten zijn beter gemotiveerd. Leerlingen zijn voorbereid op het vervolgonderwijs en de maatschappij. En de school krijgt betere beoordelingen.
Ik vertel je hier meer over de methode die dat ondersteunt en hoe ik daartoe gekomen ben (inmiddels is de methode op meerdere scholen uitgezet en zijn bij al die scholen de resultaten sterk verbeterd).
De gemotiveerdheid van de leerkracht staat onder druk
“Ben jij ‘gewoon’ leerkracht en nu heb je dit gemaakt?” Ik spreek met iemand buiten het onderwijs.
Onlangs zei ik het zelf ook: “Ik ben maar ‘gewoon’ leerkracht.”
Dat klopt natuurlijk niet. Onderwijs is keihard werken. Niet alleen in de klas, maar ook na schooltijd, thuis is de avonduurtjes, in de vakantie.
Nu werk ik met leerlingen met een special need, maar ik weet hoe hard het werken is als leerkracht voor een klas.
De mooie kanten van het onderwijsvak
Veel leerkrachten staan voor de klas met hartstochtelijke liefde voor het vak.
Het geeft voldoening wanneer leerlingen zeggen dat ze het snappen, dat je ze ziet groeien in hun ontwikkeling. Als leerkracht draag je een zichtbaar steentje bij aan de persoon die de leerling later is.
“Juf, ik snap het” geeft een kick dat het gelukt is. Je helpt leerlingen vooruit om mens te zijn. En om daarbij basiskennis en -vaardigheden mee te geven zodat ze later volwaardiger meedoen in de samenleving.
Wat er misgaat…
Leerkrachten zijn steeds vaker handelingsverlegen op het gebied van begrijpend lezen, al jarenlang.
Als ik hoor dat de inspectie meekijkt en leerkrachten tools nodig hebben om de resultaten omhoog te krijgen, dan wil ik daarin ondersteunen.
Natuurlijk verdienen leerkrachten waardering, maar ook kan het niveau van leerkrachten zodanig omhoog dat ze automatisch meer respect afdwingen.
Wie in het onderwijsvak werkt levert een topprestatie. En er valt veel winst te behalen wat betreft begrijpend lezen.
Het probleem van begrijpend lezen
Stephen Covey zei ooit: “De meeste mensen luisteren niet met de intentie om te begrijpen; ze luisteren met de intentie om te antwoorden.”
Met lezen is dat ook zo. Leerlingen lezen met de intentie om er iets mee te doen. Doe je er niets mee, dan is het nutteloos.
Ziehier het probleem bij begrijpend lezen. De leerling moet nu de schrijver, de zender, begrijpen. En dan leren samenvatten en een toets te maken. Dat wil zeggen: lezen om vragen van de toetsmaker te beantwoorden.
Voor leerlingen voelt dit nutteloos. Die willen nu eenmaal antwoord geven op wat hén aanspreekt of triggert. Ze willen het liefst lezen binnen een context of wat aansluit binnen hun belevingswereld. Ze willen iets doen, concreet.
Nogmaals Stephen Covey: “Eerst begrijpen, dan begrepen worden.” Anderen beïnvloeden door het ontwikkelen van een duidelijk inzicht in hun behoeften en opvattingen en wederzijds begrip.”
De ander begrijpen doet er toe. Begrijpen heeft een communicatief doel en dat leren leerlingen aan bij begrijpend lezen. Het wordt bovendien getoetst.
De spagaat van leerkrachten en leerlingen
Gek is dat voor een leerling: rond communicatie gaat het eerst om ontvangen, terwijl ze zender willen zijn. Maar om te ontvanger moet de leerling rust en tijd nemen.
Dat staat haaks op onze steeds sneller veranderende maatschappij en de intrede van technologie. Door een goed ontvanger te zijn en een goede zender te worden, kan de leerling met meer zelfvertrouwen een meer waardevolle bijdrage leveren aan de samenleving.
Nog een spagaat, maar dan voor de leerkracht: het volgen van de huidige methodes voelt veilig, maar daarmee staat de leerkracht niet boven de lesstof.
Mijn methode gaat uit van gedegen kennis en vaardigheden over begrijpend lezen, zodat de leerkracht een grote mate van vrijheid heeft om teksten te kiezen die passen bij de belevingswereld of bij het project. Die boeiend en effectief zijn voor leerlingen. Daardoor verdwijnt het stoffige imago van begrijpend lezen.
De oplossing voor de spagaat
Wat ik heb ontwikkeld helpt niet alleen bij begrijpend lezen. Maar ook bij competenties: iets onderzoeken, ontwerpen, samenwerken en omgaan met elkaar, presenteren en organiseren. Bij projectmatig werken. Met toepassingen naar de samenleving.
De relationele principes van begrijpend lezen en hoe tekstverbanden met elkaar samenhangen, zijn breed toepasbaar. Een projectleider in de bouw zei eens tegen mij: “Jij hebt op 1 A4tje samengevat waar het om draait.” En een student zei: “Geniaal, dit geeft inzicht.”
Ik heb visie voor de inhoud van het onderwijs. Maar ik begin bij het aanpakken van begrijpend lezen, omdat dat de basis vormt van ontwikkeling. Daarom ben ik er zo enthousiast over. Daarom wil ik graag de beeldvorming over begrijpend lezen veranderen.
De reden voor een nieuwe aanpak
Ja, ik heb een nieuwe didactisch aanpak voor begrijpend lezen ontwikkeld. Hiermee geven leerkrachten versterkt instructie.
De lessen worden voor meer leerlingen boeiender. Daardoor zijn leerlingen meer betrokken bij de les wat de werkdruk verlaagt. Want niet alleen de leerlingen met talent voor de alpha en gamma-vakken worden aangesproken, ook de leerlingen met bèta-talent die mee gaan doen met begrijpend lezen.
Drie vliegen in één klap.
Leerkrachten onderwijzen de relationele principes achter begrijpend lezen en ze maken tekstverbanden visueel.
Het uitleggen van de grammatica van begrijpend lezen helpt leerlingen en dan heb ik het niet over leesstrategieën, maar echt kennis over hoe begrijpend lezen werkt. Leerlingen leren zo om in de schoenen van de zender, de schrijver, te staan.
Ze leren eerst nadenken voordat ze conclusies trekken en hun mening geven.
Bovendien herstellen leerkrachten denkfouten bij leerlingen. Het geeft leerkrachten voldoening als leerlingen hogere resultaten behalen door hun inzet.
Wanneer leerkrachten begrijpend lezen inbedden in projecten verbinden leerlingen de kennis en vaardigheden .
Nog leuker is het als leerlingen die kennis en vaardigheden inzetten in de samenleving. Dan gaat het borrelen bij leerkrachten. Dan helpen ze leerlingen het verschil te maken. Dan heeft het echt nut wat ze leerlingen aanleren.
Conclusie
Begrijpend lezen heeft een stoffig imago. Met een andere insteek voor de leermethode zijn leerkrachten vrijer in hun tekstkeuze terwijl leerlingen betere resultaten behalen.
De basis van die methode is lezen benaderen als communicatiemiddel: wat probeert de schrijver over te brengen? Dat vergt dat degene die leest moet leren ontvangen.
En dan wordt begrijpend lezen ineens relevant en leuk. Het stoffige imago valt eraf. Leerkrachten geven met nieuwe kracht begrijpend lezen als middel, zodat leerlingen zich ontwikkelen tot prachtige mensen in de samenleving.
Lees meer over visies op begrijpend lezen.
