Waarom je met een Cito-analyse Begrijpend Lezen de resultaten verbetert
De cito-analyses voor rekenen en spellen worden gebruikt in scholen. Met de analyses en op maat onderwijs ontwikkelen leerlingen zich beter.
Voor Begrijpend Lezen zijn die analyses er niet. Helaas. De resultaten van Begrijpend Lezen gaan achteruit. Tijd voor een cito-analyse op dat vlak, zou je zeggen.
Iedereen werkt hard, maar Begrijpend Lezen is nou eenmaal complex. De toets analyseren is ingewikkeld en kost bakken tijd. Als er al een analyse gedaan zou worden, is het ingewikkeld om interventies te bedenken.
Maar let op… Het analyseren van de cito Begrijpend Lezen is tegelijkertijd een krachtig wapen om de resultaten te verbeteren…
Ik begin met het probleem wat in het voortgezet onderwijs tot uiting komt. Dan trek ik de lijn terug naar het basisonderwijs en ik eindig met een interessant voorbeeld waar dat krachtige wapen ingezet wordt.
Het probleem in het voortgezet onderwijs
In het voortgezet onderwijs zijn er scholieren die veel onvoldoendes halen, of lager presteren dan ze kunnen.
De methodes om deze scholieren te ‘leren leren’ helpen niet of onvoldoende.
Scholieren schrijven bijvoorbeeld samenvattingen. In eigen woorden schrijven ze een kort stukje over de tekst. Ze strepen weg wat ze denken dat niet belangrijk is en schrijven op wat ze denken dat wel belangrijk zou kunnen zijn.
Dat is niet genoeg om een toets te maken.
Een van de problemen is daarom: moeite met samenvatten.
‘Leren leren’ in het voortgezet onderwijs
‘Leren leren’ is een 21e eeuwse vaardigheid. Hilarisch eigenlijk. Het lijkt mij een heerlijke ouderwetse vaardigheid die steeds minder scholieren op het voortgezet onderwijs onder de knie hebben.
Natuurlijk is het belangrijk om op tijd te beginnen —het zogenaamde plannen. En ja het helpt ook om het op te delen in porties en veel te herhalen, zoals bij woordjes leren.
Ook samenvattingen op tijd schrijven hoort bij ‘leren leren’.
Impopulair…
‘Leren leren’ is niet zo populair. Lastig, want om een zaakvaktoets te behalen moeten leerlingen flinke stukken tekst lezen en leren.
Dan is een samenvatting nodig.
De scholieren op het voortgezet onderwijs doen hun huiswerk vaak zelf. Je zou daarom verwachten dat ze het ‘leren leren’ onder de knie hebben.
‘Ze’ hebben geen idee
Maar veel leerlingen weten niet hoe je een samenvatting schrijft of maakt.
Ze weten niet welke lesstof relevant is om te leren. En ze weten niet hoe je de lesstof dan leert.
Veel leerlingen lopen vast — kijk naar de feiten: de cijfers.
Ook het voortgezet onderwijs heeft een probleem want leerlingen laten niet zien wat erin zit.
Leren ze dan niet ‘leren leren’?
Oh, zeker. Er zijn (mentor)lessen waarbij gewerkt wordt aan bovenstaande punten. Maar er vallen steeds meer leerlingen uit, het werkt niet afdoende.
Als oplossing bieden vo-scholen extra lessen ‘leren leren’ aan. En er komen steeds meer bijlesinstituten bij, begrijpelijk.
Ook het centrum voor begaafdheidsonderzoek merkt hiaten en heeft strategietraining in het aanbod opgenomen om te ‘leren leren’.
Aan alles merk je dat het dweilen is met de kraan open.
Wie lost het op? En waarom is een cito-analyse dan zo belangrijk?
Waar ontstaat het probleem?
De vraag die beantwoord moet worden is waar het probleem ontstaat: op het voortgezet onderwijs, of al eerder?
Ik denk al eerder.
Geregeld krijg ik de vraag: ‘Moeten leerlingen van groep 8 dan beter voorbereid worden?’
In eerste instantie zou je denken dat dat het antwoord is.
Maar ik ontdekte dat deze leerlingen al massaal over tekstdelen heen lezen. Dit werd bevestigd toen ik de cito’s ging analyseren.
Leerlingen realiseren zich simpelweg niet wat er aan tekstinhoud op hen afkomt. Er is te weinig alertheid en inlevingsvermogen in de tekst.
Als ze dan nog moeten leren samenvatten ter voorbereiding op het voorgezet onderwijs, dan is dat te laat.
Ik vind het zelfs absurd dat veel basisscholen een kopie meegeven van de samenvatting die de zaakvakmethode aanreikt.
Alsof leerlingen daarvan leren samenvatten… Niet dus.
Basisscholen beseffen niet dat in het voortgezet onderwijs scholieren flinke hoofdstukken moeten leren voor een toets.
Hoe basisscholen zoeken naar oplossingen
Tuurlijk zien scholen deze problemen. Daarom gaan ze op zoek naar nieuwe leerstrategieën. Alleen werken die juist vaak eenzijdig samenvatten in de hand.
Leerstrategieën als woordweb, zelf vragen bedenken over de tekst, korter in eigen woorden opschrijven, kernwoorden opschrijven, mindmappen, tekenen.
Daar hebben leerlingen niet genoeg aan op het voortgezet onderwijs.
Het basisonderwijs heeft zelf de sleutel in handen
‘Als groep 8 al te laat is, hoe moeten we dit dan oplossen? In welke groep beginnen we?’
In groep 4 zien leerlingen bepaalde tekstelementen al niet. Daar is dus al werk aan de winkel.
In mijn optiek is wat leerlingen leren in groep 1-2 al noodzakelijk voor de rest van de ontwikkeling. Zowel spelenderwijs met rijkelijk spel als heel bewust aangeleerde kennis bij begrijpend luisteren.
Prentenboeken naspelen en samenvatten met leerlingen. Het is de allereerste trede naar het studerend lezen in het voortgezet onderwijs.
Leerkrachten moeten met elkaar heel bewust samenwerken om een grotere alertheid te bij leerlingen te krijgen.
‘Leren leren’ begint al heel jong bij begrijpend luisteren en gaat via begrijpend lezen door naar studerend lezen.
Om dat te bereiken is goed onderwijs nodig. Veel lezen, teksten in de context lezen, teksten goed analyseren én het krachtige wapen: de cito-analyse begrijpend lezen.
Dit is mijn overtuiging
Ik geloof dat leerlingen meer kunnen.
Daarom heb ik het pijlenmodel BEGRIP ontwikkeld, waarbij tekstverbanden logisch met elkaar samenhangen.
Leerlingen ordenen informatie altijd op dezelfde plek, zodat het leren van de lesstof al begint bij het samenvatten.
Het handige is dat een leerkracht een samenvatting zelfs makkelijker kan controleren, want er is een gezamenlijk kader dankzij het pijlenmodel.
Ik geloof ook dat leerkrachten ertoe doen. De rol van de leerkracht is cruciaal in combinatie met data-analyse en het opzetten van instructie op maat.
Hierover stond een prachtig voorbeeld in de Volkskrant van dinsdag 4 februari 2020.
Een voorbeeld om van cito-analyse een krachtig wapen te maken
Een vmbo-school in Rotterdam krijgt leerlingen binnen die ‘met een flinke lees- en rekenachterstand aan hun middelbare school beginnen ….
Leerlingen komen bij ons binnen met een achterstand in begrijpend lezen. Ze lezen soms nog op het niveau van groep 5.’
Hoe gaaf dat een vmbo-docent dan zegt: ‘Het is mijn verantwoordelijkheid dat ze de lesstof begrijpen.’
Deze school geeft bijles, zet in op lezen én gebruikt het wapen van de cito-analyse. De ontwikkeling van elke leerling/scholier wordt daarbij minutieus in kaart gebracht en er worden interventies opgezet zodat leerlingen zelfs hogere resultaten halen dan verwacht.
Het is precies wat ik ook doe. Want het is waar het aan schort in het basisonderwijs.
Tot nog toe heeft iedereen moeite met het analyseren van de cito begrijpend lezen en het opzetten van passende interventies.
Uitspraak van de directeur: “Ik ga bewijzen dat deze kinderen het wel kunnen. Ze staan al 2-0 achter. Juist zij verdienen het beste onderwijs.”
Dat is waar ik mij ook hard voor maak. Mijn pijlenmodel BEGRIP en de cito-analyse begrijpend lezen bewijzen dat elke leerling kan groeien in de begripsontwikkeling. Leerlingen verdienen het.
Lees hier verder over het analyseren van de CITO-toets.
Bron: https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/hoe-een-zeer-zwakke-vmbo-school-excellent-werd~b695b2a5/ Kaya Bouma, 3 februari 2020
