Waarom besteed je bij kleuters aandacht aan begrijpend luisteren en begrijpend lezen?
Op verschillende scholen maken midden- en bovenbouwleerlingen basale fouten. Meerdere leerlingen lezen over eenvoudige woorden heen, zoals voorzetsels (in, op) en signaalwoorden (daarom, omdat, toen). Leerlingen geven aan: “Die woorden vallen niet op.” Of: “Ik weet niet wat ik ermee moet.”
Kan dit beter? Ja! En wat mij betreft beginnen we bij de kleuters.
In de onderbouw zijn steeds meer methodes en video's in gebruik. Doelen behalen door te leunen op kant-en-klaar materiaal geeft een veilig gevoel bij de leerkracht, vooral met deze werkdruk. Maar helpt het kleuters in de toekomst met beter begrijpend lezen? Want het probleem is dat de leesvaardigheid van leerlingen in de midden- en bovenbouw de laatste jaren terugloopt. Er valt hen te weinig op in de tekst, dus van jongs af aan alert zijn op wat er in de tekst staat is belangrijk.
Dus daarom besteed je aandacht bij de kleuters aan begrijpend luisteren en begrijpend lezen. Omdat ze dan alerter en leesvaardiger zijn en daardoor krijgen ze meer kansen voor de toekomst.
Maar vakbekwaamheid is fundamenteel! Leerlingen leren van iemand die bekwaam is en een portie liefde voor ze heeft. Methodes zijn leuk, maar de leerkracht doet ertoe om de toepassing te maken.
3 tips om de basis van begrijpend lezen bij kleuters te leggen
Ik geef je 3 tips om bij kleuters de begripsontwikkeling sterker te stimuleren met leerkrachtvaardigheden:
- Projecten verbreden
- Meespelen
- (Prenten)boeken effectiever inzetten
TIP 1# Project verbreden
Mijn ervaring is dat leerlingen creatiever denken en handelen bij uitdagende projecten. Storytelling. Mooie ervaringen. Woordenschat uitbreiding. Rijke taaluitingen. Het is allemaal nodig voor begrijpend lezen.
Een uitdagende speel-/werkomgeving creëren, die taal uitlokt én waarbij je bewust taal toevoegt, is waardevol.
Materialen bepalen het spelgedrag van leerlingen. Mijn spelhoeken waren gelinkt aan mijn projecten. Zo had ik een techniekhoek met oude apparaten en gereedschap en een bouwhoek voor de boot voor het thema 'Robinson Crusoe'.
Werklessen zijn meer dan techniek oefenen. Tijdens een project over de winkel: “Maak je bakje (16 vierkantjes vouwen) zo sterk dat het heel blijft als winkelmand”. Ik stelde onderzoeksvragen: “Welk materiaal heb je nodig?” “Hoe maakt je het stevig vast?” “Wat kan erin zonder dat het stuk gaat?”
Een project verrijk je ook met doelgerichte gastlessen en uitjes, waarbij ouders didactisch partners zijn. Daardoor praten ouders en kinderen meer. Het heeft impact.
TIP 2# Meespelen
Maar met een project verbreden ben je er nog niet. Meespelen doe je met in het achterhoofd begrijpend lezen. Meespelen kan in elke speelhoek, tijdens buiten spelen en gymles.
Een praktijkvoorbeeld:
2 kleuters duwen auto’s over een speelkleed. Naast elkaar spel, geen communicatie. Het kriebelt bij mij van binnen. Dit kan beter. Ik ga op mijn knieën erbij zitten. “Hé, ik zie hier een kasteel. Het water is RONDOM het kasteel. Maar….waar is het water nou?” Ik gebaar en wijs aan.
De jongens kijken elkaar aan en denken diep na. “ONDER de brug!” “Ooooh, dat is een BRUG!!” Ze kijken elkaar met twinkelende ogen aan. Ik zie dat ze elkaar gevonden hebben. “Succes met samen spelen bij het kasteel.”
Ik neem afstand en luister of het spel op gang komt. “Ja, deze (auto) gaat OVER de brug!” “PAS OP! Het water RONDOM het kasteel komt OMHOOG!” Ik kijk vanuit mijn ooghoeken en zie hoe ze de auto’s wegrijden. “JUF! We zetten de auto’s HOGER neer, want het water komt OMHOOG!” De ene jongen maakt een zogenaamde hoge berg en de andere jongen laat het water zogenaamd omhoog komen: “Ja, het water gaat zelfs OVER de brug!”
Ik geniet van hun begripsontwikkeling en het actief verwoorden in spel.
TIP 3# (Prenten)boeken effectiever inzetten
De begripsontwikkeling stimuleren gaat uiteraard ook met voorlezen.
Meer mimiek en intonatie door de leerkracht. Maar juist verminderen van ‘Wat zou er gebeuren?’ en ‘Wat vind je ervan?’. Omdat dit leidt tot raden en te snel geven van eigen mening tijdens toetsen in de midden- en bovenbouw.
Maar stel denkvragen gericht op ‘staan in de schoenen van de verschillende personen in de tekst of de schrijver’. Dus echt tekstbegrip verdiepen:
- Wat gebeurt er?
- Hoe komt dat? / Waarom?
- Wat denken/willen/vinden/voelen/zeggen ze? En waarom?
- Hoe lossen ze het op?
Ik train mijn leerlingen, schoolteams en RT om informatie te ordenen volgens een vaste structuur: mijn pijlenmodel BEGRIP. Daardoor zien leerlingen de verbanden. Conclusies trekken moet gefundeerd zijn.
Bij een tekst maak ik ook veel visueel met voorwerpen, picto-tekeningetjes en toneel.
Alles is gericht op het stimuleren van het mentale voorstellingsvermogen en de innerlijke spraak. Dát hebben leerlingen nodig bij begrijpend lezen.
Verder lezen
Vakkennis over begrijpend lezen vergroten bij de onderbouwleerkrachten is waardevol. Hoe rijker het taalaanbod hoe meer invloed op het tekstbegrip van leerlingen in de midden- en bovenbouw. Met Sterk BEGRIP kun je meer uit je prentenboek halen. Lees hier meer over Sterk BEGRIP.
