Ervaar een ernstig taal-spraakprobleem
Stel dat je heel graag iets zou willen duidelijk maken over wat je wel of niet fijn vindt, maar je kan niet verstaanbaar praten. En stel dat je ook geen gebaren kunt maken, omdat je motorische problemen hebt. Je mogelijkheden om te communiceren zijn dan flink beperkt. Helaas is er niemand binnen onderwijs en zorg die het eerder voor elkaar kreeg hoe de communicatie met jou op gang gebracht kan worden. Toch begrijp je wel veel en je zou ook graag dingen willen vertellen, maar het lukt niet. En daardoor schatten mensen je lager in. Je zit opgesloten in je eigen wereld. Voel je de frustratie al? Precies, daarom word je ook wel eens boos.
Gelukkig dat je moeder je goed begrijpt, omdat ze je oogbewegingen en kleine nuances in je mimiek goed kan duiden. En gelukkig heeft jouw werkbegeleiding ook door dat jij meer begrijpt en ze gunnen jou zo dat je wereld open gaat en je duidelijk kan maken wat je denkt. Wie en wat kan jou dan helpen?
Achtergrond
Ik kreeg een paar jaar geleden de ontwikkelvraag of ik de communicatie bij een jongvolwassen man met deze problematiek op gang kon brengen. Die uitdaging ben ik aangegaan, omdat ik ook geloofde dat er meer in zat en ik het een uitdaging vond. Het zou toch moeten lukken. Het kostte wat tijd om uit te zoeken wat het beste werkte, maar de communicatie is op gang gekomen! Een van de succesfactoren was het inzetten van de Express Me app ter ondersteuning.
De werkwijze en het bijzondere effect heb ik voorgelegd aan een docent van de universitaire lerarenopleiding die benieuwd was hoe ik het voor elkaar had gekregen, omdat het vrij uitzonderlijk is dat communicatie na zoveel jaar nog lukt.
Onlangs sprak ik de makers van de app (Niek en Rick), waaruit bleek dat het de ultieme manier was om de app te gebruiken. Er is ondertussen een update gekomen met veel meer gebruikersgemak, maar de foto's in deze blog zijn nog gemaakt met de oude gratis variant.
Ik neem je in deze blog mee in de bijzondere impact van de Express Me app. Deze app is een aanrader voor wie ouder/verzorger/logopedist/leraar/begeleider is van iemand die ernstige taal-spraakproblemen heeft, zoals bij afasie, dysfatische ontwikkeling bij TOS, verbale ontwikkelingsdyspraxie enz.
Eerst communiceren dan doen
Voordat ik met de Express Me app begon, heb ik een periode van allerlei dingen uitgeprobeerd. Spraak, gebaren, picto's, woordbeeld, foto's. Elk middel zette ik in bij iets wat hij leuk vond. zoals koffie drinken. Eerst de picto 'koffie drinken' aanwijzen en dan een slokje koffie drinken. Dit ging steeds makkelijker. Ik maakte dus gebruik van het principe 'conditionering': eerst iets communiceren door middel van aanwijzen, dan mag je iets doen. Om de actie uit te lokken, deed ik in het begin veel voor en gaf ik hand-over-handbegeleiding om te leren aanwijzen. En al snel wees hij zelf dingen aan, waardoor hij iets leuks mocht doen of lekkers mocht eten of drinken.
Al gauw bleek dat hij genoot van afgedrukte foto's en hij bleek goed in staat om een picto aan te wijzen en er dan een eenvoudige actie achteraan te doen. Dit bood perspectief om te kijken naar een structurele digitale ondersteuning.
De Express Me app
Na een flinke zoektocht een avonden uitproberen, kwam ik uit bij de Express Me app. Mijn criteria waren vervuld:
- maximale personalisatie mogelijk met eigen foto's en tekst
- duidelijke uitspraakstem
- mogelijkheid tot eigen indeling van categorieën
- laagdrempelig te downloaden op telefoon of tablet
- gratis of goed betaalbaar
Op een kleine tablet hebben we een try-out gedaan om te kijken of het lukte om met de juiste vingerdruk een foto aan te klikken en de tekst te laten uitspreken. En hij bleek er plezier in te hebben om tijdens de 1-op-1 begeleiding dingen aan te klikken die hij graag wilde of leuk vond. Ik reageerde dan heel enthousiast en bevestigend, waardoor hij weer aangemoedigd was om nog iets aan te klikken.
Al snel ontstond het verlangen om eigen foto's in de app te zetten. Zo kon hij dan aanklikken met wie hij uit het gezin/familie iets leuks had gedaan. En we fotografeerden werkopdrachten, zodat hij op zijn begeleid werkplek kon kiezen wat hij graag wilde gaan doen voor werk.
Omdat de tablet meer deel ging uitmaken van de dagelijkse werkbegeleiding is de overstap gemaakt naar een grotere tablet. Dat was het moment om een hele nieuwe indeling op te zetten.
Gepersonaliseerde indeling
Voor deze jongeman zijn de volgende categorieën en subcategorieën relevant en bewezen effectief om hem te laten communiceren:
Home
1. Thuis
- Slapen en wakker worden
- Verzorging
- Aankleden, mijn kleding
- Eten en drinken
- Brood eten
- Tussendoortjes
- Warm eten
- Nog meer warm eten
- Eten wat ik lekker vind
- Toetjes
- Drinken
- Ik eet thuis
- Mijn familie
- Uitjes
- Naar de kinderboerderij
- Wandelen
- Naar de McDonalds
- Naar een restaurant
- Hobby's
- Televisie kijken
- Bassie en Adriaan
- Dirk Scheele
- Dit vind ik leuk om te doen
- Televisie kijken
- Feest
- Vervoer
2. Gevoelens en mening
3. Naar de dokter
4. In de vakantie
- Ergens iets lekkers eten
- Wandelen
- Wandelen in het bos
- Andere leuke dingen doen
5. Naar de winkel
6. Naar mijn werk
- Dagritme kaarten
- Dit wil ik doen
- werkvolgorde
- Hoekjes vouwen
- Stickers plakken
- Koffiepauze
- Lunchen
- Naar de wc
- Naar huis
- Dit wil ik doen
- De begeleiding
- Mijn werkplek
7. Werk speciale dagen
- Hoera! Ik ben jarig
- Ik ben weer jarig
- Afscheid
- Kerst
- Koningsdag 2024
- Koningsdag 2025
8. Werken met Terena
- Spelletje spelen
- Nijntje lotto
- kaart 1
- kaart 2
- Electro
- Sesamstraat lotto
- kaart 1
- kaart 2
- kaart 3
- kaart 4
- Nijntje lotto
- Kleuren
- Werken met foto's
- Eten en drinken met Terena
- Ik moet zo lachen
- Mijn stickers
- Picto lezen
- Kerst
- Boekjes
- Peppa Pig volg het spoor
- Peppa Pig bootje varen
9. Dieren
Onder elke (sub)categorie staan dan weer foto's. Elke (sub)categorie en foto gaf ik een kort zinnetje om mee te communiceren. Een zinnetje alsof het in een gewoon gesprek toegepast zou kunnen worden.
Foto's uit de belevingswereld
Om de app goed te personaliseren is een warmharig contact met alle omstanders (ouders, begeleiders) aanbevolen. Bij deze jongeman is het echt heel gaaf: zijn moeder heeft in overleg foto's gemaakt van allerlei dingen uit zijn belevingswereld. Denk aan eten en drinken wat hij lekker vindt, leuke uitjes, DVD's die hij graag kijkt, enz. Zijn moeder heeft daarvoor alle maaltijden die zij klaarmaakt gefotografeerd, zodat hij zou kunnen uiten wat hij precies wel/niet lekker vindt.
En in overleg met de werkbegeleiding hebben we dagritmepicto's, werkopdrachten, werkprocessen gefotografeerd om met hem te kunnen communiceren.
In een weekend heb ik de tablet mee naar huis genomen, waar ik een hele indeling gemaakt die voor deze leerling relevant was en alle foto's erin gezet. Dit heb ik met veel liefde gedaan. Wil je ook alles zover personaliseren, denk aan een tijdsinvestering van 12 uur.
Ook maakte ik foto's van spelletjes die ik ondertussen met hem deed en waarbij ik de tablet inzette.
En zo vulde de Express Me app zich tot een persoonlijk en levendig communicatiemiddel.
Werken met de Express Me app
We zijn nu zover dat hij ruim een half uur kan communiceren met de Express Me app. Geregeld herhaalt hij zijn verhaal, maar er zitten ook foto's tussen die hij voor het eerst aanklikt.
Ik stel vaak de vraag: "Wat wil je vandaag vertellen?"
Hij klikt iets aan.
Ik reageer: "Oh, leuk, vertel! Wat vind je leuk om te doen/lekker om te eten?"
Hij klikt iets aan. Soms klopt hij op zijn borst erbij, waarvan ik nu weet dat hij gebaart dat hij iets zélf wil doen ("ik").
Ik reageer: "Nou dat is inderdaad leuk/lekker. Nog meer?"
En dan ontstaat er een leuk gesprekje, waarbij hij geregeld zo blij is, omdat hij zich begrepen voelt.
Hij snapt hoe hij moet navigeren door het aanklikken van de categorieën, hij snapt hoe hij terug kan naar een categorie hoger en hij snapt het home-teken.
De volgende stap is dat hij bij (nieuwe) begeleiders wil communiceren met de Express Me app. Ze moeten hem echt nog uitnodigen om iets aan te klikken wat hij graag wil doen tijdens het werk.
Knap
Deze jongeman kleurde eerst een hele kleurplaat in met 1 kleur. Toen hij een van de begeleiding een werkblad had gekregen met ballonnetjes om die in dezelfde kleur te kleuren, was ik benieuwd of hij in staat was om wat meer binnen de lijntjes te kleuren en of hij bewust de juiste kleur zou kunnen pakken. En dat ik die gekleurde stiften dan weer in de Express Me app kon zetten, waardoor ik kon vragen: "Welke kleur heb je nodig?"
Na 2x uitleg en wat bijsturen had hij door wat de bedoeling was. En hij bedacht zelf dat hij een kleur kon kiezen en dan alvast overal alle desbetreffende ballonnetjes de juiste kleur kon geven. Knap bedacht, knap gedaan!
De mooiste ontwikkelingen
De mooiste ontwikkelingen vind ik door het gebruik van de Express Me-app:
- dat hij kan aangeven wat hij wil doen.
- dat hij zijn emoties 'benoemt' in de app (op aanvraag) en het doet hem zichtbaar goed dat hij begrip krijgt.
- dat hij aangeeft of hij het wel of niet leuk vindt door de klikken op de duim omhoog of duim omlaag, hij kan zo zijn mening geven.
- dat hij af en toe halve woorden spreekt.
- dat hij snapt dat de aangeklikte woorden onderaan in de getypte balk verschijnen en hij herkent een paar woorden.
- dat hij zo blij kan zijn als het lukt dat we elkaar begrijpen.
- dat hij iets meer initiatief neemt: thuis en tijdens zijn (begeleid) werk.
- dat hij alerter is op wat er om hem heen gebeurt.
Al met al is de Express Me app dus een aanrader!
Meer over deze bijzondere app
Kijk dan naar de video waarin de oprichters van Express Me de grote update introduceren:
Meer informatie over de app vind je op de website van Express Me (expressme.nl). De app is beschikbaar voor zowel Android als Apple apparaten. Download de app op je telefoon of tablet en activeer de gratis proefperiode van 90 dagen, hiervoor zijn geen betaalgegevens vereist. Na de proefperiode kun je kiezen uit een abonnement van €4,99 per maand of €39,99 per jaar. Voor zorgverleners is de app altijd gratis!
De kracht van Totale Communicatie om te wereld te openen
Al ruim 20 jaar begeleid ik leerlingen met een ondersteuningsbehoefte in de spraak-taal-lees-schrijf-denkontwikkeling (in de leeftijd van 3 - 40 jaar). Om leerlingen vooruit te helpen is het leuk om uit te zoeken hoe deze leerlingen uit frustratie gedrag komen en welke interventies werken om de wereld voor een leerling te openen. Alles is gericht op een krachtige ontwikkeling en een beter welbevinden. Daarvoor zet ik dan totale communicatie in, waaronder de Express Me app.
Totale communicatie zijn alle interventies die ik inzet om iemand met een spraak-taalprobleem te ondersteunen en vooruit te helpen. Het doel is om elkaar beter te begrijpen. Denk aan: spraak, woordgebaren, Express Me app, picto-stappenplannen, globaalwoord lezen, sociale strips, tekenen, foto's, video's, klankgebaren, woordweb, schrijven, typen, visueel dagritme, wereldspelmateriaal, 3D-materialen en mijn didactiek Sterk BEGRIP (schematisch werken, verbanden leggen, de juiste vraag met antwoord krijgen). Maar ook intonatie, mimiek, zinsopbouw, zinslengte en woordkeus zijn van invloed op de communicatie.
Het inzetten van scaffolding (ontwikkeling op gang brengen met passende interventies op maat) is daarbij zeer effectief. Eerst goed observeren wat wel lukt en wat nog niet, om vervolgens de meest ideale interventie in te zetten. Soms zijn interventies tijdelijk, soms blijvend maar dan steeds zelfstandiger toegepast. En wanneer de wereld opent, geeft dat zo'n WOW-effect.
Aan de slag met Totale Communicatie
Wil jij goed afstemmen op je zoon/dochter/leerling/cliënt en als omstanders transparant en warmhartig met elkaar samenwerken? Mail dan naar contact@onderwijs2go.nl om een teamtraining aan te vragen. Maak samen hét verschil in de ontwikkeling en het welbevinden.
